Sala królewska. Poczet Królów Polskich

W 1501 r. zmarł  w niej król Jan Olbracht – to smutne wydarzenie upamiętnia marmurowa tablica, wmurowana w północnej ścianie oraz  zawieszony  nad nią portret tego władcy.

Na co dzień Sala ta była miejscem posiedzeń III Ordynku (tzw. „rada 60 mężów”). Rada ta  w samorządzie reprezentowała interesy rzemieślników i drobnych kupców. W Sali miały w miejsce również inne wydarzenia – jak opisał kronikarz „w tej izbie, kiedy ma być ogłoszony wyrok śmierci winnych zbrodni ze stanu szlacheckiego, wtedy tamże zasiada burgrabia królewski z całym Magistratem i żąda ogłoszenia przez sekretarza wyroku śmierci przyprowadzonemu z więzienia winowajcy”. Zapewne miało to związek z  sąsiednią salą, w której w okresie nowożytnym odbywały się posiedzenia Sądu Rady Miejskiej.

Jednym z dekoracyjnych elementów sali był marmurowy kominek oraz piec wykonany z ozdobnych kafli. O jej reprezentacyjnym – królewskim - charakterze świadczy zachowany portal, wyrażający poprzez łacińskie inskrypcje, jak i alegoryczne figury bogate treści o wymowie państwowej i politycznej. Osadzone w nim intarsjowane drzwi z 1738 roku nawiązują do tych treści – gloryfikują ówczesnych władców polskich. Jeden z wizerunków, znajdujący się w płycinie drzwi, przedstawia cesarza rzymskiego – Oktawiana Augusta – który ma rysy twarzy króla Augusta III; ukazano w ten sposób monarchę jako władcę doskonałego. Podobną wymowę mają drzwi z 1765 roku umieszczone w południowej ścianie sali – przedstawiają króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z herbem Rzeczypospolitej w dolnej płycinie, a na odwrocie z alegorią Architektury. Całość zawiera o bogaty program ikonograficzny, sławiący  króla jako mężnego i potężnego monarchę, a także erudytę i mecenasa sztuk pięknych.

            W 1964 roku, po remoncie kapitalnym Ratusza, w sali tej umieszczono „Poczet królów polskich”, liczący 24 portrety. Osiemnaście z nich stanowi  najstarszy w Polsce tego typu zestaw wizerunków wykonanych na konkretną okoliczność z pobudek ideowo-politycznych. Ufundowany został przez Radę Torunia przed 1645 rokiem. Poczet miał uświetnić wystrój Ratusza, w którym  miało się odbyć Colloquium Charitativum – braterska rozmowa teologów katolickich, luterańskich i kalwińskich ze wszystkich - wówczas liczących się - ośrodków teologicznych  Europy. Protektorem spotkania był król Władysław IV, a „galeria królów” miała podkreślać „starożytność” i wielkość – tym samym autorytet - monarchii, której król był spadkobiercą i kontynuatorem. Portrety zostały namalowane przez trzech mistrzów, nieznanych z nazwiska, pracujących w toruńskim warsztacie. Prezentowały władców Polski od Bolesława Chrobrego do Władysława IV, czyli koronowane głowy z dynastii Piastów, Jagiellonów oraz królów elekcyjnych: Henryka Walezego, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazę. Późniejsze portrety wykonane były jeszcze za życia panujących, również przez anonimowych artystów toruńskich.

Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego namalowany był w pracowni Marcello Baciarellego – znakomitego artysty włoskiego pracującego dla króla. Z przekazów archiwalnych wiemy, że pięć portretów z tego pierwszego zestawu mogło spłonąć w czasie pożaru, spowodowanego ciężkim bombardowaniem szwedzkim podczas oblężenia miasta w 1703 r. Portrety te domalował w 1828 roku malarz toruński Jan Jacobi, wzorując się na wizerunkach wykonanych przez Marcello Baciarellego, dlaZamku Królewskiego w Warszawie. Są to portrety: Bolesława Chrobrego, Kazimierz Odnowiciela, Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Portrety umieszczone są nieco poniżej stropu w formie „fryzu”, trzy ostatnie - na filarach międzyokiennych. Obok obrazów obecny wystrój Sali stanowią barokowe meble, bogato zdobione intarsją i inkrustacją, z których słynęły warsztaty toruńskie szczególnie w XVIII wieku. Są to dwie szafy sieniowe, zegar szafkowy stojący, sekretera oraz szafka na podstawie stołowej, tzw. Stollenschrank.

            Pomieszczenie zajmujące na pierwszym piętrze środkową część północnego skrzydła Ratusza, tzw. westybul, jest podzielone arkadami na tzw. hol przed Salą Królewską  i korytarz zakończony od strony wschodniej drzwiami z przepiękną scenąSądu Salomona, czym nawiązuje do przeznaczenia sali na cele sądownicze.Prezentowane tu obrazy nie stanowią zwartej wystawy o określonej tematyce – są raczej dekoracją tego wnętrza. Najbardziej okazały jest portret króla Augusta III Sasa pędzla Louisa de Silvestre, wykonany w 2. ćw. XVIII wieku. Na północnej ścianie znajduje się duży obraz z poł. XVIII w., przedstawiający Oblężenie Rygi przez Karola XII w 1701 r. Nadto prezentujemy tu  portrety sarmackie i dworskie portrety kobiece. Przy ścianie południowej stoi kilka rzeźb ogrodowych o tematyce alegorycznej.