Podróż do Mogilna to wyprawa do źródeł polskiego chrześcijaństwa, do czasów, kiedy pierwsi mnisi benedyktyńscy przybywali do wzniesionych nad jeziorami grodów, aby pod osłoną książęcych wojów kruszyć czczone w okolicznych lasach pogańskie "bałwany". Według najnowszych badań klasztor mogileński został założony już w połowie XI w., czyli w okresie panowania Kazimierza Odnowiciela. Jego zadaniem było organizowanie misji w kierunku północnym, na Pomorzu Gdańskim i Ziemi Chełmińskiej. Dla przybyłych do grodu zakonników wzniesiono na jego terenie romańską bazylikę, której mury są do dzisiaj widoczne w ścianach zewnętrznych poklasztornego kościoła.
Najlepiej zachowanym elementem pierwotnej budowli są dwie sklepione krypty, połączone obecnie sztucznym chodnikiem dla zwiedzających - jedna pod prezbiterium, druga pod dawną wieżą, zniszczoną na początku XIII w. Wewnątrz świątyni warto przyjrzeć się gotyckim sklepieniom. Te w nawach bocznych to niezwykle kunsztowne sklepienia kryształowe, jedyne w Wielkopolsce, będące efektem wpływów kulturowych z północy. Barokowe i rokokowe wyposażenie kościoła pochodzi z XVIII w. Kolejne ślady romańskie widoczne są na dziedzińcu klasztornym. Jest to głęboka na 8 m kamienna studnia z XI w., zasypana w wieku XV i odkryta współcześnie przez archeologów. Po kasacie klasztoru przez władze pruskie na początku XIX w. kościół pobenedyktyński zamieniono na parafialny. W dawnych skrzydłach klasztornych, oprócz pomieszczeń probostwa, znajduje się obecnie schronisko, mogące w kilkunastu pokojach przyjąć ok. 60 gości.
Na terenie pobliskiej osady podgrodowej, która w 1398 r. uzyskała prawa miejskie, znajduje się kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła, którego początki sięgają XII w. Wezwanie tej świątyni przypomina, że Mogilno było, i od niedawna jest ponownie, jednym z punktów etapowych w wielkiej sieci szlaków pielgrzymich, które prowadzą do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii.