Początki Nowego Dworu (niem. Tiegenhof, czyli dwór nad Tugą) związane są, jak sama nazwa wskazuje, z dworem dzierżawców kilku okolicznych wsi, które w połowie XVI w. zostały wykrojone z królewskiej ekonomii malborskiej. Rozwój osady nastąpił w XIX w., a jego zwieńczeniem było otrzymanie praw miejskich w 1880 r. W okresie międzywojennym Nowy Dwór był siedzibą powiatu obejmującego znaczną część Żuław Malborskich i Mierzei Wiślanej. Dzięki odbudowie instytucji samorządowych w Polsce po 1989 r. miasteczko to jest dzisiaj nie tylko formalną (ponownie jako siedziba powiatu od 1999 r.), ale i duchową stolicą regionu.
Ośrodkiem wielu inicjatyw kulturalnych jest Stowarzyszenie Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego, zwane w skrócie Klubem Nowodworskim. Najważniejszym osiągnięciem stowarzyszenia niewątpliwie jest utworzenie w 1994 r. Muzeum Żuławskiego, które mieści się w zabytkowej mleczarni z początku XX w. Pachnące drewnem wnętrza tego budynku, dalekie od zimnej pustki typowych sal muzealnych są idealnym miejscem ekspozycji, która swoim klimatem przypomina XIX-wieczne prowincjonalne muzea wszelkich osobliwości.
Na dwóch piętrach muzeum eksponowane są liczne pamiątki po dawnych i współczesnych mieszkańcach miasteczka, a od niedawna także duża wystawa o skomplikowanej historii żuławskich mennonitów. W jednej z większych sal można zobaczyć pozostałości ostatniego żuławskiego wiatraka odwadniającego, stare narzędzia rolnicze, fragmenty drewnianej architektury uratowane przed rozbiórką oraz dużą makietę przedstawiająca zabudowę Nowego Dworu w okresie międzywojennym.
Członkowie Klubu Nowodworskiego są również pomysłodawcami i współtwórcami wielu innych inicjatyw regionalnych, takich jak: wirtualne muzeum opowieści osadników, którzy przybyli na Żuławy po II wojnie światowej, transżuławski szlak mennonitów czy lapidarium nagrobków w Cyganku. Jednym z najbardziej aktywnych członków klubu jest miejscowy fotograf Marek Opitz, autor wielu wystaw, albumów i książek związanych z tematyką żuławską, człowiek-instytucja, którego najnowszym pomysłem jest prywatny skansen w Cyganku.
Muzeum Żuławskie jest czynne od wtorku do niedzieli (w poniedziałki nieczynne) w godz. 11:00-16:00 (od 1 maja do 30 września), a od 1 października do 30 kwietnia w godz.11:00-15:00. Inne terminy i godziny zwiedzania są możliwe po telefonicznym uzgodnieniu wizyty.
Muzeum jest nieczynne 1 stycznia, 6 stycznia, 11 listopada, 24 grudnia, 25 grudnia, pierwszego dnia Wielkanocy, w Boże Ciało.
Cena:
cena biletu normalnego 4 zł
cena biletu ulgowego 2 zł (dla uczniów i studentów do 26 roku życia)
tel/fax 55 2475733, kom. 505433202
e-mail: biuro@zph.org.pl lub biuro@klubnowodworski.pl .