Cerkiew prawosławna Opieki Matki Bożej wzmiankowana jest już pod datą 1489. W dokumentach jako prawosławna w latach 1489-1915 i 1921-1945. Wzmianki o drewnianej świątyni, pochodzącej z królewskich fundacji, pochodzą z lat 1506 i 1531.
Na początku XVIII w. Suchodolski ufundował nową cerkiew unicką na podmurówce z opoki, która przetrwała do 1879 roku. W latach 1878-1881 zaprojektowano, wymurowano i poświęcono nową świątynię parafialną Narodzenia Najświętszej Bogarodzicy, która czasy swojej świetności demograficznej i architektonicznej przeżywała na przełomie XIX/XX wieku. Właśnie ta, obecnie funkcjonująca cerkiew Opieki Matki Bożej była kilkakrotnie remontowana, upiększana i odnawiana w latach: 1885-1886, 1897, 1911-1912, 1930, 1957 i 2008-2010.
Cerkiew bończańska wybudowana w XVII-XVIII-wiecznym stylu wielkorosyjskim, tuż obok trasy Krasnystaw-Nieledew-Uchanie-Hrubieszów, góruje nad otoczeniem trzema kopułami (środkowa, nad nawą, obszerniejsza od pozostałych). Wewnątrz znajdują się liczne elementy bogatego wystroju architektonicznego oraz XVII- i XVIII-wieczne ikony.
Do 7 października 1892 r. administrował parafią ks. Antoni Klimko, późniejszy proboszcz w Uhrusku. W 1898 r. parafia obejmowała trzy wioski i liczyła 1.048 wiernych; proboszczem był ks. Teodor Strelbicki. Tuż przed wybuchem I wojny proboszczem był ks. Kirył Słabniewicz, który wraz z rodziną udali się na emigrację w 1915 r. do Kijowa.
Po burzliwych wydarzeniach bieżeństwa i pierwszej rewindykacji, udało się w latach 1922-1927, w ramach reaktywowanej sieci parafii prawosławnych w województwie lubelskim, uwzględnić etatowe uposażenie dla Bończy. W 1928 r. liczbę parafian szacowano na 3.179 osób. Podczas okupacji od 1.12.1940 r. proboszczem był ks. prot. Igor Kikiec.
Formalnie parafię dla około jednego tysiąca prawosławnych reaktywowano w kwietniu 1956 roku. Od 15 października 2007 r. proboszczem bończańskiej parafii jest ks. Paweł Janiel. Obecnie przyciąga uwagę odrestaurowana świątynia i dom parafialny oraz nowa cerkiew na cmentarzu kraśniczyńskim, gdzie przeważnie sprawowana jest św. Liturgia.
(Autor: Grzegorz Jacek Pelica)
________________
Skrócona wersja artykułu opublikowanego w „Wiadomościach Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” 2011, nr 1.