Dostepna również w Get it on Google Play
Ponad 20 000 miejsc wartych odwiedzenia! Masz ochotę na wycieczkę w głąb Ziemi? Szukasz pomysłu na wyjazd z dzieckiem? A może planujesz wakacje na dwóch kółkach. U nas na pewno znajdziesz miejsce, którego szukasz!
Strona główna ciekawe miejsca zabytki: zabytki techniki Byłe zakłady Towarzystwa Akcyjnego Pabianickich Fabryk Wyrobów Bawełnianych "Krusche i Ender" w Pabianicach

Pabianice

Byłe zakłady Towarzystwa Akcyjnego Pabianickich Fabryk Wyrobów Bawełnianych "Krusche i Ender" w Pabianicach

Gottlieb Krusche jako pierwszy z rodziny wywodzącej się z miejscowości Reichenau w Saksonii osiadł w Pabianicach w  1825 roku przywożąc kilka warsztatów ręcznych, w następnym uruchomił tkalnię. Nie mogąc osiedlić się w sąsiedniej Łodzi, w mieście nad Dobrzynką, realizował swoje zamierzenia.

Po swoim ojcu, zmarłym w 1851 roku, Karol Beniamin Krusche przejął firmę, w której pracował już kilkanaście lat. Jego energiczna działalność spowodowała zainstalowanie nowych mechanicznych krosien oraz maszyny parowej o mocy 8 KM. W zakładzie pracowało wówczas 220 robotników. Nastąpił okres gwałtownego rozwoju firmy, co zaowocowało dalszym wzrostem zatrudnienia. Produkowano szeroki wachlarz tkanin m. in.: perkale, muśliny, korty, manchestery, nankiny, tkaniny pościelowe, pończochy, sukno, flanele itp.

Od roku 1874 w zakładzie wszedł do gry Karol Ender, zasiadając w zarządzie firmy. Nastapiła zmiana nazwy zakładów na "Krusche i Ender". Po wybudowaniu w roku 1891 przędzalni cienkoprzędnej, produkcja opierała się wyłącznie na wyrobach bawełnianych. W marcu 1899 r. zawiązała się spółka Towarzystwo Akcyjne Pabianickich Fabryk wyrobów Bawełnianych "Krusche i Ender"w Pabianicach z kapitałem zakładowym wynoszącym 3.5 mln. rubli. Sprzedażą wyrobów zajmowały się przedstawicielstwa krajowe w: Warszawie, Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Katowicach, Łodzi, Wilnie, oraz zagraniczne, w : Petersburgu, Paryżu, Konstantynopolu, Hamburgu, Wiedniu, Berlinie, Smyrnie.

Przed wybuchem pierwszej wojny światowej, zatrudnionych było 4400 osób, przędzalnia dysponowała ponad 60 tyś. wrzecion oraz tkalnia z 1900 krosnami. Funkcjonowały również, farbiarnia, bielnik, wykończalnia i drukarnia. Po zakończonej wojnie, wskutek ogromnych zniszczeń, w wyniku rekwizycji zakłady poniosły niepowetowane straty. Np. samych walców miedzianych, zarekwirowano ponad 150 ton. Na skutek odcięcia od wschodnich rynków zbytu (Rosja) straty wyniosły ponad milion dolarów.

Dzięki uzyskanym długoterminowym kredytom, Bruno Feliks Krusche doprowadził do rozruchu fabryki w przeciągu niecałych dwóch lat. W krótkim czasie osiągnięto poziom produkcji sprzed wojny. Po śmierci Teodora Endera w 1921 r. właśnie Bruno Feliks Krusche objął prezesurę przedsiębiorstwa. Hitem lat 20-tych XX w. okazały się tkaniny o nazwach "madapolamy"- wytworna bielizna pościelowa, oraz "covercoaty"- materiały na suknie damskie.

100-lecie firmy obchodzone w 1926 roku uczczono m. in. audiencją u prezydenta II RP, Ignacego Mościckiego. Uczestniczyli w niej Feliks Krusche- prezes oraz v-ce prezes Karol Ender jr. W 1930 r. w wyniku fuzji z Manufakturą Moszczenicką powierzchnia zakładów wynosiła ponad 170 ha, pracowało w nich 4.500 osób. Kapitał zakładowy wzrósł do 15 mln. zł. W latach trzydziestych 80 % udziałów w firmie posiadała rodzina Enderów, zaś 20 % rodzina Kruschów. Podczas okupacji fabryka została przejęta przez Niemców. Produkcja była ukierunkowana na potrzeby Wehrmachtu.

Po wojnie nastąpiła nacjonalizacja, wskutek czego zakłady funkcjonowały pod nazwą imienia Bojowników Rewolucji 1905 roku. W połowie lat 70-tych jako "PAMOTEX". Zatrudniające ponad 9000 osób zakłady przez lata pozostawały w czołówce krajowej w tej branży. Na początku XXI w. nastąpił upadek, spowodowany utratą rynków zbytu. Na terenie zakładu powstały spółki, ledwo wiążące koniec z końcem.

Ciekawostka:
Zachowała się szczególna pamiątka 100-lecia firmy. Została nakręcona z tej okazji kronika dokumentalna zawierająca kilkanaście odcinków filmu, przedstawiającego pracę w fabryce. Tytuły tych krótkich sekwencji "Fabryka zatrudnia obecnie 5000 robotników", "Widok ogólny fabryki", "Motory popędowe przędzalni", "Przędzalnia 1-sza. Wrzecion 15.000 cienkoprzędnych, 25.000 odpadkowych", "Tkalnia", Samoprząśnice obrączkowe", "Wrzeciennice grube", Maszyny Jacquarda", "Płuczki", Magiel wodny", "Suszarka", "Składanie towaru", "Pakownia towaru", "Wyjście robotników z fabryki".

Zaproponował: marekpic

Opis uzupełnił: ado55 19-09-2015

Miejsca w okolicy

Copyright © 2007 Polska Niezwyk�a
Wszystkie prawa zastrze�one. �adna cz�� ani ca�o�� serwisu nie mo�e by� reprodukowana ani przetwarzana w spos�b elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny. Nie mo�e by� u�yta do innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Administratora serwisu.
Znajd� nas na