Gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Świętomarzy wybudowany został w latach 1367-1434 z fundacji Bogufały herbu Rogala - prepozyta kieleckiego. Jest to budowla orientowana, jednonawowa, na rzucie prostokąta, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Z wystroju tego kościoła zachowały się do dziś trzy czternastowieczne, oryginalne, gotyckie portale wykonane z szarego piaskowca. Pod posadzką prezbiterium znajduje się krypta, w której spoczywa ciało fundatora. Świątynia została przebudowana w XIX wieku, w tym też czasie została dobudowana kaplica do elewacji północnej; w późniejszych latach była wielokrotnie restaurowana. Obok kościoła mieści się drewniana dzwonnica, przy murze prezbiterium stoją cztery dziewiętnastowieczne, nagrobne pomniki - trzy kamienne i jeden żeliwny. W sąsiedztwie kościoła znajduje się plebania, która pamięta czasy Powstania Styczniowego. Na zabytkowym cmentarzu przy murze, niedaleko wejścia, zlokalizowana jest bezimienna mogiła powstańców z 1864 roku.