Wyzwolenie Częstochowy w 1945 r. spowodowało zakończenie prawie sześcioletniej okupacji hitlerowskiej. Nie przyniosło jednak całkowitej wolności. Nastał okres panowania władz komunistycznych zwalczających wszelkie ugrupowania z innych opcji politycznych. Sowieckie NKWD, wspierane przez polski Urząd Bezpieczeństwa, sukcesywnie likwidowało struktury dawnej Polski Walczącej. W 1946 r. aresztowano dowódcę Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Stanisława Sojczyńskiego ps. „Warszyc”, oraz wielu członków tego ugrupowania. W następnych latach, aż do 1956 r. zlikwidowano około 30 organizacji antykomunistycznych działających na terenie miasta. Aresztowanych działaczy przetrzymywano m.in. w częstochowskiej siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa przy ulicy Kilińskiego 10. Wielu z nich swoje przekonania przypłaciło życiem.
Bojownikom o prawdziwą wolność Polski dedykowany jest pomnik usytuowany przy archikatedrze św. Rodziny. Na głazie narzutowym umieszczono napis: "Żołnierzom Polski Walczącej lat 1945-1956 nieznanym ofiarom Urzędu Bezpieczeństwa PRL".