Czeski rodowód, włoska panorama
Swoje początki Bystrzyca zawdzięcza namiestnikowi króla Czech, Hawlowi (Gawłowi) z Lemberku. W XIII w. założył miasto, które nazwano Hawelswerd (Wyspa Hawla). Pamięć o zasługach założyciela Hawla przetrwała w nazwie aż do 1945 r., kiedy to niemiecki Habelschwerdt zastąpiła nieznajdująca uzasadnienia historycznego Bystrzyca.
Najprawdopodobniej imć Hawel nie zdawał sobie sprawy, jak wspaniale wybrał miejsce na lokację miasta. Pamiętał o kupcach zmierzających tędy ku sudeckim przełęczom i o podnoszących walory obronne wodach Nysy i Bystrzycy Łomnickiej. On wybrał miejsce, pokolenia mieszczan wznosiły budynki, a my, w kilka wieków później, mamy okazję do podziwiania niespotykanej w Polsce panoramy miejskiej.
rzy wjeździe do Bystrzycy od strony obwodnicy, z okolicy basenów miejskich i znad brzegów Nysy Kłodzkiej można oglądać niezmienny od stuleci obraz piętrzących się amfiteatralnie domów. Konfrontując współczesną panoramę z dawnymi widokami miasta w publikacjach pochodzących np. z XVIII w. można stwierdzić najwyżej drobne, nieznaczne zmiany. Bystrzyca zdaniem wielu przypomina sylwetką miasta z południa Europy. Włoskim akcentem jest neorenesansowa wieża ratusza, wzniesionego według italskich wzorów. Pięknie zaznacza się wieża kościoła św. Michała Archanioła (jego prezbiterium pochodzi z XIII w.). Ciasne uliczki zabezpieczone barierkami, nie zawsze dostępne dla samochodów, pną się ostro pod górę.
Bystrzyca to w dużej mierze miasto dla pieszych, dla nich zbudowano liczne schody łączące leżące na różnych poziomach części miasta. Skupiające się na małej przestrzeni budynki otaczają wysokie, porośnięte pnączami XIV-wieczne mury. Widać wieżę Bramy Wodnej i budynek tzw. Wójtostwa, będący dawniej siedzibą wójta.
Bystrzycką panoramę można oglądać nie tylko znad brzegów Nysy, na miasto można również spojrzeć z góry. Dobry punkt widokowy znajduje się na Baszcie Kłodzkiej. Warto zagłębić się także w zaułki Bystrzycy, choć należy uprzedzić, że stara część miasta domaga się szybkiej interwencji ekip remontowych.