Muzeum im. Jana Dzierżona rozpoczęło swą działalność w 1959 r. jako Oddział Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu. W 1962 r. przekształcone zostało w muzeum regionalne. Na swoją siedzibę otrzymało użytkowany do dziś budynek, który został wzniesiony na fundamentach zamku stojącego przy murach miejskich, niedaleko Bramy Polskiej (Krakowskiej). Przylegająca do budynku od strony południowej dawna baszta zamkowa została przebudowana na wieżę ciśnień (1907).
Muzeum gromadzi, konserwuje, opracowuje i udostępnia dobra kultury z terenu ziemi kluczborskiej i północnej Opolszczyzny w zakresie archeologii, historii i etnografii, ze szczególnym uwzględnieniem pszczelarstwa.
Dział Archeologii obejmuje zabytki pozyskane głównie z własnych badań wykopaliskowych - od środkowej epoki kamienia do okresu średniowiecznego - pochodzące przede wszystkim z terenu gmin: Kluczbork, Byczyna, Wołczyn. Dział Etnografii gromadzi zabytki kultury ludowej ziemi kluczborskiej i terenów przyległych oraz dotyczące historii pszczelarstwa w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Śląska. Do najcenniejszych zabytków należą tzw. barć odrzańska (X w.) oraz dawne ule pniowe i figuralne. Dział Historyczny gromadzi zabytki archiwalne i dokumenty związane z regionem oraz wytwory kultury materialnej minionych okresów historycznych (w tym broń białą i palną), wyroby rzemiosła cechowego, meble, numizmaty. Warto zobaczyć też oddzielną kolekcję, którą stanowią zbiory dzierżoniowskie - zespół pamiątek po ks. Janie Dzierżoniu (1811-1906), twórcy nowoczesnego pszczelarstwa i patronie Muzeum.
Ponadto w muzeum gromadzone są dokumenty dotyczące aktualnych wydarzeń w regionie, pomocnicze zbiory wystawiennicze, a w archiwum muzealnym - ikonografia pszczelarska, dokumentacja fotograficzna dotycząca muzeum i regionu. Specjalistyczny księgozbiór liczący ok. 5 tys. woluminów udostępniany jest czytelnikom. W salach drugiego piętra eksponowana jest wystawa stała Pszczelarstwo dawne i nowe, prezentująca dzieje hodowli pszczół od czasów najdawniejszych do współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem roli i działalności pszczelarskiej ks. dr. Jana Dzierżonia. Ekspozycja została wzbogacona zabytkami pochodzącymi z Muzeum Etnograficznego, Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.
Wizytówką muzeum jest pawilon (usytuowany przed budynkiem), w którym obejrzeć można kolekcję współczesnych uli figuralnych wykonanych przez artystów ludowych i rzeźbiarzy amatorów z całego kraju. Na tzw. Granicach Łowkowskich, w domu, w którym ostatnie 22 lata życia spędził Jan Dzierżoń, znajduje się Izba Muzealna, powstała w 1974 r. Prezentowana jest tam wystawa Ks. dr Jan Dzierżoń. Sławny Łowkowiczanin.