Burgundia nad Pilicą
W 1177 r. w okolice dzisiejszego Sulejowa przybyło 12 cystersów. Pochodzili z opactwa Morimond we francuskiej Burgundii. Wiedzieli, że w akcie fundacyjnym książę Kazimierz Sprawiedliwy przekazał im w posiadanie ziemie nad rzeką Pilicą, kontyngent soli i bobrów - niezwykle w owych czasach cenionych towarów. O resztę musieli zadbać sami. Mistrzowie modlitwy i pracy poradzili sobie doskonale. Rozwijali rolnictwo, zakładali stawy rybne, stawiali młyny, browary i spichrze. Znaleźli się wśród nich zdolni budowniczowie. Klasztor z kościołem pw. NMP i św. Tomasza Kantuaryjskiego (św. Tomasza Becketa) zbudowali w latach 1217-1232 według wzorców burgundzkich. Świątyni nadano układ trójnawowy z transeptem i prosto zamkniętym prezbiterium. Ściany wzniesiono z bloków obrabianego piaskowca.
Od XIV w. zaczęto budowę murów otaczających klasztor. Zespół umocnień składający się z muru obwodowego i kilku baszt został ostatecznie ukończony dopiero ok. 1572 r. Wzniesiono także budynki gospodarcze, arsenał i pałac opata. W 1819 r. nastąpiła kasata zakonu. Rozpoczął się okres powolnego upadku. Dokonywano celowych rozbiórek, budynki trawiły pożary. Z zabudowań klasztoru ocalał jedynie fragment wschodniego skrzydła z pomieszczeniem kapitularza (sali zebrań kapituły). Przetrwał także kościół, fragmenty murów z basztami i część zabudowań gospodarczych w północnej części opactwa.
Dawna dziedzina cystersów to dziś dwa światy. Sacrum, czyli kościół i otoczenie klasztoru, należą od 1986 r. ponownie do zakonników. Warto zobaczyć świątynię, która po dziś zachowała swój romański charakter. Wejście w zachodnim szczycie prowadzi przez wspaniały kamienny portal uskokowy z trzema parami kolumienek. Kilka metrów nad nimi znajduje się okno w formie rozety. Na lewo od portalu, nad zamurowanym wejściem do nawy północnej ocalał piaskowcowy tympanon z symbolami Ukrzyżowania. We wnętrzu zachowały się sklepienia krzyżowo-żebrowe i bardzo dużo kamieniarskich detali ciosanych przez burgundzkich mistrzów. Podobnie wysklepiono kapitularz i fragment zachowanego krużganka. Przekrycie romańskiej sali wspiera się na jednej kolumnie z bogato rzeźbioną głowicą. Jest tu małe muzeum, w którym wyeksponowano przedmioty wykopane w trakcie prac renowacyjnych prowadzonych na terenie opactwa (m.in. czaszkę ludzką sprzed wieków, ze śladami chirurgicznej ingerencji), obrazy, rzeźby, barokowe ornaty. Muzeum w okresie letnim jest czynne codziennie w godz. 9.00-18.00. Po sezonie jest otwierane w niedziele w godz. 12.30-14.00 lub na żądanie zwiedzających; opiekuna należy szukać w sąsiednim budynku (plebanii).
Przez dziedziniec opactwa biegnie doskonale widoczna granica pomiędzy sacrum a profanum. Perłę burgundzkiego romanizmu dzieli zaledwie kilkadziesiąt metrów od restauracyjnych stolików pod parasolami. W dawnych, zabytkowych budynkach gospodarczych opactwa, wyremontowanych w latach 1973-1986, mieści się dzisiaj hotel Podklasztorze. Goście mogą tu na miejscu skorzystać z basenu, sauny, siłowni oraz sali bilardowej. Poszukując ciszy i spokoju Podklasztorze stanowi wspaniałe miejsce na weekend.
Hotel Podklasztorze
Sulejów, ul. Władysława Jagiełły 1, tel. 044 616 26 06
www.podklasztorze.pl, www.przysucha.pl