Przed XII wiekiem na miejscu obecnego Nowego Sącza znajdowała się osada Kamienica, która wraz z nadaniem aktu lokacyjnego z 1292 r. przez Wacława II, księcia czeskiego z dynastii Przemyślidów, została przemianowana na nazwę sąsiedniego miasta Sącza (dzisiaj Starego Sącza). Dodając określenie "Nowy", starano się odróżniać miasta.
Jednym z najstarszych zabytków Nowego Sącza jest Bazylika św. Małgorzaty. Data budowy jest przedmiotem sporu historyków, ale wszyscy są zgodni co do faktu, że w momencie lokacji miasta istniały dwa kościoły: św. Wacława i filialny św. Małgorzaty o mniejszej randze. W 1448 r. ówczesny kardynał Oleśnicki podniósł kościół do rangi kolegiaty. W 1992 r. papież Jan Paweł II, uznając i honorując jego wartość zabytkową, liturgiczną, pielgrzymkową i duszpasterską, nadał mu tytuł bazyliki mniejszej.
W bazylice znajduje się Sanktuarium Przemienienia Pańskiego, gdzie oddaje się cześć obrazowi z wizerunkiem Cudownego Oblicza będącemu elementem wystroju ołtarza głównego. Intryguje ciekawa, przekazywana z pokolenia na pokolenie historia obrazu i jego drogi do Nowego Sącza. Wg niej miał zostać namalowany przez św. Łukasza ewangelistę na tablicy drewnianej i przechowywany w Jerozolimie. W formie podarunku trafił do cara moskiewskiego, który następnie przekazał go przebywającemu na Węgrzech królowi czeskiemu Wacławowi II. Podczas przewożenia wędrujący górami sądeckimi posłowie królewscy zatrzymali się w osadzie Kamienica, aby na następny dzień wypoczęci ruszyć w dalszą drogę. Gdy chcieli udać się w podróż, wóz przewożący obraz był unieruchomiony i nie można go było żadnym sposobem ruszyć. Sprowadzony pustelnik z zakonu św. Franciszka polecił rozładowanie wozu i widząc obraz, stwierdził, że powinien pozostać w tym właśnie miejscu. I tak się stało, obraz pozostawiono, a posłowie udali się w dalszą drogę. Po dotarciu na Węgry zrelacjonowali zdarzenie królowi, który postanowił uszanować wolę Bożą. Przybył do Kamienicy, założył miasto, wybudował klasztor i kościół, a obraz powierzył opiece oo. Franciszkanów.