Chełm, położony na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, w przeszłości był miejscem współistnienia wielu narodowości, wyznań i kultur. Od średniowiecza na ziemi chełmskiej mieszkali prawosławni, katolicy i Żydzi. W wiekach późniejszych wyznaniowo-kulturową mozaikę uzupełnili protestanci i grekokatolicy. W mieście rozbrzmiewały języki: polski, ruski i hebrajski. W świątyniach, szkołach i na wąskich uliczkach dawnego Chełma żyła zgodnie różnojęzyczna społeczność.
Pozostałościami barwnej historii i kultury są budowle, obyczaje i niepowtarzalny klimat miasta zachęcający do odwiedzenia i poddania się choćby na chwilę jego urokowi. To miejsce spokoju i szacunku dla turystów. Ci, którzy tutaj przyjadą, na pewno zabiorą ze sobą najpiękniejsze wspomnienia.
Jeśli chodzi o dzieje miasta Chełm to jest to gród o ponad 1000-letniej historii, położony na jednym z wyniosłych wzgórz Pagórów Chełmskich. Według danych archeologicznych, to jeden z najstarszych ośrodków regionu zaliczany do Grodów Czerwieńskich. W XIII wieku miasto było stolicą państwa halicko-włodzimierskiego i pełniło funkcję głównej siedziby króla Rusi, Daniela Romanowicza, który zachwycił się urokiem tego miejsca i docenił jego naturalne walory obronne.
Po długoletnich walkach między Litwą, Węgrami a Polską, w 1387 roku Chełm i ziemia chełmska zostały włączone przez królową Jadwigę do państwa polskiego. W 1392 roku Chełm otrzymał prawa miejskie z rąk Władysława Jagiełły. Należał wówczas do ważnych ośrodków Polski Jagiellonów. Od XIII wieku rezydował tu biskup prawosławny, a od XV wieku – łaciński, co znacznie podnosiło rangę miasta.
Po unii brzeskiej (1596 rok) diecezję prawosławną przekształcono w unicką. Została ona zlikwidowana przez władze carskie w 1875 roku. Liczne wojny, jakie przetaczały się przez kraj w XVII stuleciu, nie oszczędziły Chełma. Oddziały kozackie, szwedzkie i moskiewskie dokonały zniszczeń, które pogrążyły miasto w kryzysie. Po III rozbiorze Polski Chełm znalazł się pod władzą Austrii, a następnie Rosji. Były to czasy pełne walki i męczeństwa. Symbolem tego okresu jest los unitów walczących o zachowanie swojej wiary. Dodatkowo w okresie powstania styczniowego zmagania w okolicach Chełma przybrały szczególnie intensywny charakter. Pod koniec okresu zaborów, w 1912 roku władze rosyjskie powołały odrębną gubernię chełmską ze stolicą w Chełmie, która została wyłączona z Królestwa Polskiego i weszła w skład Imperium Rosyjskiego. W 1915 roku miejsce zaborców rosyjskich zajęli Austriacy. Nastąpił rozwój polskiego, a także żydowskiego i ukraińskiego życia społecznego i kulturalnego. Wielokulturowy charakter miasta został utrzymany po odzyskaniu niepodległości.
Przez cały okres międzywojenny w Chełmie działało wiele organizacji polskich, żydowskich i ukraińskich. Podczas II wojny światowej w mieście został utworzony olbrzymi obóz jeniecki Stalag 319, w którym zginęło blisko 100 tys. żołnierzy rosyjskich, angielskich i włoskich. Dramatyczne wydarzenia II wojny doprowadziły do zniszczenia wielonarodowej społeczności Chełma i zmieniły bezpowrotnie charakter miasta. W okresie Polski Ludowej w Chełmie i w regionie aktywnie działało antykomunistyczne podziemie przeciwstawiające się pozbawieniu suwerenności Polski i zdominowaniu jej przez ZSRR.