W niewielkim parku ze starymi lipami, kasztanowcami i sosnami, wokół kościoła pw. Dobrego Pasterza w Istebnej na początku 1924 r. z inicjatywy ks. Emanuela Grima postanowiono wybudować pomnik Pawła Stalmacha, inicjatora i założyciela Macierzy Szkolnej. Powołana przez Stalmacha w 1885 r. organizacja mająca walczyć z germanizacją i krzewić polskość na terenie Ziemi Cieszyńskiej cieszyła się niezmierną popularnością. Pomnik budował powszechnie lubiany Michał Kawulok, finansował ks. E. Grim i nadleśniczy Jan Małysz, a popiersie i sokoła wieńczącego całość wykonał rzeźbiarz Ludwik Konarzewski, syn znanego muzyka i kompozytora, który jako warszawiak wżenił się w rodzinę Wałachów z Istebnej.
W sobotę 9 listopada 1924 r. w odnowionym przykościelnym parku zgromadzono około 1500 osób, na oczach których, przy akompaniamencie kapel góralskich, członek Macierzy Jan Małysz dokonał uroczystego odsłonięcia pomnika. Aby tradycji góralskiej stało się zadość, wieczorem na Złotym Groniu zapłonęły góralskie „watry” i zagrały istebniańskie kapele, a w Gospodzie „Rogowiec” odegrano poświęconą Stalmachowi i Karolowi Miarce sztukę Emanuela Grima „Dwa orły śląskie”.
Bardzo aktywnie rozwijające się pod kierunkiem ks. Grima w okresie międzywojennym, a istniejące od 1908 r. koło Macierzy Szkolnej w Istebnej skupiło artystów, literatów, etnografów potrafiących dotrzeć do zamkniętej społeczności góralskiej i zainteresować ich tworzonymi amatorskimi zespołami folklorystycznymi kultywującymi lokalne tradycje ludowe, a także zainspirować budowę szkół, by podnosić ich możliwości intelektualne.
W okresie okupacji, w ramach fanatycznej manii likwidacji polskości, Niemcy dokonali zniszczenia pomnika i przerwali działalność organizacji, prześladując jej członków. Popiersie twórcy Macierzy i sokół zwieńczający pomnik przetrwał jednak zawieruchę wojenną dzięki bohaterskim mieszkańcom, którzy ukryli go za ewangelicką kaplicą cmentarną w Istebnej. Po zakończeniu działań wojennych ks. E. Grim reaktywował Macierz w Istebnej i od razu podjęta inicjatywa odbudowy pomnika zakończyła się jego ponownym, patriotycznym odsłonięciem w 1947 r.