Ciulim i czulent - co to takiego?
Są to tradycyjne miejscowe potrawy składające się z mięsa, warzyw oraz przypraw, wypiekane bardzo długo w niezbyt gorącym piecu chlebowym. Łączy je pracochłonne wykonanie a różni rodzaj mięsa – w przypadku polskiego ciulimu jest to wieprzowina (najchętniej żeberka), w żydowskim czulencie – wołowina. Poza tym ciulim bazuje na ziemniakach, czulent – na kaszy z fasolą. W szczegółach wygląda to tak: ciulim lelowski to po prostu utarte ziemniaki, siekane razem z kośćmi żeberka, boczek i przyprawy, pieczone z żeliwnym garnku tak długo, aż niemal „kości się rozpuszczą”. Tradycja nakazuje piec go przez całą noc i spożywać na bożonarodzeniowe i wielkanocne śniadanie, tuż po powrocie z kościoła (zaraz po wyjęciu z pieca). W skład czulentu wchodzi kasza, fasola, ziemniaki, mięso wołowe i gęsi tłuszcz solidnie doprawione ziołami i czosnkiem. Potrawa także „dochodzi” powoli w nagrzanym piecu, aż do szabasowego obiadu.
Dlaczego w Lelowie?
Przed wojną mieszkała tutaj niemal równa ilość Polaków i Żydów. Do dziś, rokrocznie, do grobu pochowanego tu cadyka Biedermanna zwanego Lelowerem pielgrzymują ortodoksyjni Żydzi. Współistniejące obok siebie kultury wzajemnie się przenikały, czego doskonałym świadectwem mogą być obie opisane wyżej potrawy. Na organizowanym od 2003 r. Święcie Czulimu i Czulentu prezentowana jest muzyka, taniec i lokalne tradycje. Jest dzień polski i dzień żydowski rozpoczynany od uroczystego zapalenia menory. Obok coraz liczniejszej rzeszy turystów, co roku przyjeżdża też spora grupa chasydów . Odbywają się koncerty gwiazd, zespołów folklorystycznych i klezmerskich kapel; przeprowadzane są warsztaty tańca żydowskiego. Do woli można degustować ciulim, czulent, gęsie pipki (nadziewane kaszą żołądki drobiowe) oraz… zupę a’la nietoperz (bulion rosołowy z grzybkami mun, przypominającymi nieco skrzydła nietoperza). Na trawienie natomiast znakomita jest śliwowica lelowska.
Informacja:
Pierwsze dokumenty o kulinarnych tradycjach Lelowa sięgają wieku XVII. W 2006 r. ciulim lelowski – jako jeden z pierwszych - został przez Ministerstwo Rolnictwa wpisany Listę Produktów Tradycyjnych woj. śląskiego. Święto Ciulimu i Czulentu posiada certyfikat „Produktu Turystycznego”. Organizowane jest zazwyczaj w jeden z weekendów pod koniec sierpnia.
Warto wiedzieć:
Ciulimu, czulentu i gęsich pipek można spróbować przez okrągły rok, odwiedzając ulokowaną przy Rynku restaurację „Lelowianka”.