Do prac projektowych przy budowie linii umocnień pasa granicznego Rosjanie przystąpili w październiku 1939 r. Wówczas tej potężnej militarnej inwestycji nie nazywano Linią Mołotowa. Ten termin pojawił się niedawno w publikacjach o charakterze popularnym, na fali rosnącego zainteresowania wcześniej raczej mało znanymi dziejami sowieckich umocnień. Fortyfikacje wzniesiono w bezpośredniej bliskości granicy sowiecko-niemieckiej, ustalonej mocą tzw. paktu Ribbentrop-Mołotow. Ciągnęły się na długości 1389 km od wybrzeża Bałtyku pod litewską Połągą do podnóża Karpat, na południe od Przemyśla. Rozmach założenia przerastał słynną francuską Linię Maginota.
Już w czasie prac koncepcyjnych istniały plany budowy umocnień w głębi sowieckiego terytorium, Stalin zdecydował jednak o ufortyfikowaniu pasa granicznego. Budowa schronów bojowych odbywała się często bez możliwości ukrycia przed obserwatorami ze strony niemieckiej. Przyszły przeciwnik znał doskonale rozmieszczenie większości dzieł fortyfikacyjnych. Niedawno pojawiły się opinie, że z wojskowego punktu widzenia takie usytuowanie obiektów Linii Mołotowa przestaje mieć absurdalny charakter, jeśli uwzględnić doktrynalne zamiary Stalina. W myśl kontrowersyjnych hipotez umocnienia graniczne miały nie tyle bronić, co odstraszać, a przede wszystkim służyć jako osłona podstaw sowieckiego uderzenia na Niemcy! Podobno Stalin szykował się do wojny z Hitlerem, który uprzedził jego zamiary zaledwie o kilka tygodni.
Całą linię fortyfikacji podzielono na 13 rejonów umocnionych. Obecnie w granicach Polski znajdują się pozostałości obiektów fortyfikacyjnych czterech rejonów na Podlasiu i wschodnim Mazowszu oraz dwóch rejonów na Roztoczu Wschodnim i w okolicy Przemyśla.
Wznoszenie poszczególnych schronów bojowych na całej linii trwało aż do niemieckiego ataku 22 czerwca 1941 r. Mimo zatrudnienia ponad 150 tys. robotników zdążono wykonać zaledwie jedną czwartą zakładanego planu budowy. Na całej Linii Mołotowa powstało ok. 1900 różnych obiektów fortyfikacyjnych! Ze względu na powszechne niedomagania socjalistycznej gospodarki nie zdążono wyposażyć w uzbrojenie wielu z ukończonych schronów. Trzeba przyznać, że projekty kilku typów budowanych obiektów miały bardzo nowoczesne rozwiązania techniczne, zarówno w konstrukcji ścian, jak i wyposażeniu. Wiele schronów miało dwie kondygnacje, instalację elektryczną z własnymi agregatami prądotwórczymi, śluzy gazowe, systemy wentylacji i ogrzewania, a nawet kanalizację i sanitariaty.
Ogromny wysiłek organizacyjny i ekonomiczny poszedł na marne. 22 czerwca 1941 r. Niemcy sforsowali sowieckie fortyfikacje, głównie rozwijając natarcia w miejscach dobrze im znanych luk w umocnieniach. Było to wielkim zaskoczeniem dla strony sowieckiej. Jego efekt wspomógł sprytnie przez niemieckich sztabowców wybrany czas ataku - niedzielny świt. Obyczaj sobotnich wieczornic, w czasie których czerwonoarmiści ucztowali i oddawali się kulturalnym rozrywkom spowodował, że część z nich w niedzielny poranek prezentowała bardzo marną gotowość bojową.
Betonowe prostopadłościany schronów bojowych w pobliżu wsi Guty-Bujno zwracają uwagę przejeżdżających szosą Warszawa - Białystok. Należały do 7 Rejonu Umocnionego nazwanego Zambrowskim. W okolicy wybudowano dwadzieścia parę obiektów kilku typów. Schrony są oddalone od siebie od kilkudziesięciu do kilkuset metrów. Niektóre z nich, ukryte w lasach, łatwo przeoczyć. Większość umocnień jest dobrze zachowana, ale pozbawiona elementów pancerza. Część schronów ma więcej niż jedną kondygnację - trzeba bardzo uważać na niezabezpieczone zejścia i studzienki.
Czytaj więcej o Linii Mołotowa