Kroniki świata wydane w 1493 r. w Norymberdze wymieniają, jako najważniejsze miasta polskie, kolejno: Kraków, Wrocław i Nysę. Ostatnie z nich założono w 1223 r. na prawie flamandzkim, gdyż większość pierwszych osadników Nysy stanowili Flamandczycy. W latach 1342-1810 Nysa była stolicą księstwa biskupów wrocławskich i przez długie wieki największym oraz najbogatszym po Wrocławiu miastem Śląska. Wspaniałe budowle, a zwłaszcza wiele bogatych kościołów (było ich 12), pozwoliły nazywać miasto "śląskim Rzymem". Zachwycała również Starówka zabudowana gotyckimi i renesansowymi kamienicami, z których część otrzymała barokowy wystrój.
W 1742 r. miasto przejęli Prusacy. Rozbudowane przez nich fortyfikacje otaczające Nysę uczyniły z niej jedną z nowocześniejszych twierdz Europy. Zdobycie Nysy w 1807 r. zajęło Francuzom blisko 4 miesiące, przy czym załoga twierdzy opuściła szturmowane forty tylko na skutek wyczerpania zapasów żywności i amunicji. Nyskie fortyfikacje służyły także jako więzienie. Przebywał tu Marie Joseph de Motier, znany jako markiz de la Fayette, wsławiony udziałem w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, współtwórca Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. W czasie I wojny światowej w nyskich kazamatach więziono późniejszego marszałka Francji Charles’a de Gaulle’a.
Mimo decyzji o likwidacji twierdzy (1877 r.) i poważnych zniszczeń, jakie przyniosła II wojna światowa, w mieście i na jego peryferiach zachowały się fragmenty fortyfikacji, które można zwiedzać. Warto zobaczyć najciekawszy wzniesiony na planie regularnej gwiazdy o pięciu ramionach Fort Prusy, położony na lewym brzegu Nysy. Towarzyszą mu wały z bastionami, a na przedpolu wysunięte Forty I i II. Na prawym brzegu rzeki miasto otaczają pozostałości starszych umocnień bastionowych oraz pojedyncze reduty, flesze i forty.
W 1945 roku Nysa doznała poważnych zniszczeń. Dzisiaj o jej dawnej świetności świadczy przede wszystkim olbrzymi XV-wieczny kościół św. św. Jakuba i Agnieszki. Zaczęto go budować w 1198 r., jednak obecną gotycką formę zyskał w latach 1424-1430. W XVII w. w jego olbrzymim wnętrzu znajdowały się 43 ołtarze! Do dzisiaj przetrwał zaledwie jeden cenny późnogotycki tryptyk, znajdujący się obecnie w ołtarzu głównym. Osobliwością świątyni są wyjątkowo liczne renesansowe i barokowe sarkofagi i epitafia, upamiętniające pochowanych tutaj biskupów wrocławskich.