Kalwaria w Pakości, założona w 1628 r. przez miejscowego proboszcza Wojciecha Kęsickiego, jest tylko o jedno pokolenie młodsza od najstarszej w Polsce - Kalwarii Zebrzydowskiej. Początkowo wzdłuż czterokilometrowej trasy dróżek kalwaryjskich ustawiono jedynie proste drewniane krzyże. W następnych latach zaczęto je sukcesywnie zastępować barokowymi kapliczkami, których wzniesiono w sumie 25. W 1631 r. właściciele miasta - Działyńscy - powierzyli opiekę nad nowym sanktuarium pasyjnym franciszkanom-reformatom. Na klasztor przebudowano wówczas stare gotyckie zamczysko, z którego do dzisiaj pozostały fragmenty murów obwodowych i wieża bramna, przerobiona na kaplicę Matki Bożej (nad wejściem do niej znajduje się malowidło pędzla Bartłomieja Strobla, nadwornego malarza króla Władysława IV, przedstawiające adorację Królowej Nieba). W 1837 roku nastąpiła kasata klasztoru przez władze pruskie, lecz w roku 1931 zakonnicy powrócili do Pakości.
Z pierwotnej kalwarii, zniszczonej przez Szwedów w czasie "potopu", w dawnym kształcie przetrwały do dzisiaj tylko kaplice - Wniebowzięcia NMP i Zdrady Judasza. Najbardziej okazałą budowlą tego założenia jest kościół Ukrzyżowania i Grobu Świętego, położony na wzgórzu przy drodze do Barcina, z monumentalnym rzeźbionym ołtarzem przedstawiającym scenę śmierci Jezusa na Golgocie.
Przy kaplicy Wniebowstąpienia znajduje się pomnik upamiętniający 97 konfederatów barskich poległych w Pakości w Niedzielę Palmową 19 marca 1769 r. w walce z oddziałem rosyjskich Kozaków. Jacek Kowalski, współczesny bard wielkopolski, ułożył o tym dramatycznym wydarzeniu smętną balladę w formie dialogu między Bogiem i duchami potopionych w bagnach Noteci konfederatów: "Piekło czeka nas czy Raj? Czy inny kres? Teraz nam odpowiedź daj, Jeżeliś jest. Dookoła woda, dookoła Drogi, lasy, pola połać goła Błota, Noteć, topiel niby smoła I mokry mech." […]
Kalwarię Pakoską tworzy kompleks 25 kaplic o następujących nazwach: 1. Wniebowstąpienie Pańskie, 2. Ogród Oliwny, 3. Judasz, 4. Wniebowzięcie NMP, 5. Potok Cedron, 6. Brama Jerozolimska, 7.Annasz, 8.Pożegnanie z Matką, 9.Wieczernik, 10. Kajfasz-więzienie, 11. Herod, 12. Piłat, 13. Włożenie krzyża, 14. Pierwszy upadek, 15. Spotkanie z Matką, 16. Szymon z Cyreny, 17. Weronika, 18. Drugi upadek, 19.Płaczące niewiasty, 20. Trzeci upadek, 21. Obnażenie z szat, 22.Przybicie do krzyża, 23. Kościół Ukrzyżowania, 24. Zdjęcie z krzyża, 25. Grób Pański.