Żydowska Golgota
Pierwszy pociąg wiozący Żydów z warszawskiego getta wjechał na teren obozu zagłady w Treblince 23 lipca 1942 r. Do 21 września, a więc w ciągu zaledwie dwóch miesięcy, w tutejszych komorach zagazowano dwutlenkiem węgla ok. 366 tys. Żydów z Warszawy i okolicy.
Proces eksterminacji przebiegał według tego samego schematu, jak w innych niemieckich "fabrykach śmierci" założonych na obszarze okupowanych ziem polskich. Ofiarom wmawiano, że przyjechały do obozu przejściowego, z którego - po kąpieli i dezynsekcji - zostaną przewiezione do obozów pracy. Następnie brutalnie oddzielano kobiety i dzieci od mężczyzn, kazano im się rozebrać i zdać cenne przedmioty do depozytu (!), potem pędzono wszystkich do komór gazowych. Ciała zagazowanych chowano w wielkich dołach, a w późniejszym okresie od razu palono na rusztach wykonanych z szyn kolejowych. Po pewnym czasie zamordowanie 2-3 tys. ludzi zajmowało tutaj niespełna dwie godziny! Operację nadzorowało kilkudziesięciu esesmanów - Niemców, Austriaków i Ukraińców, natomiast bezpośrednio przy "obsłudze" transportów pracowali więźniowie żydowscy, którym w zamian za wykonywanie tej strasznej pracy darowano kilka tygodni życia. Wiedzieli, że gdy przestaną być potrzebni, wówczas podzielą los innych Żydów, dlatego 2 sierpnia 1943 r., dwa miesiące przed likwidacją, w obozie wybuchł bunt. Z około tysiąca przebywających w nim więźniów jednej piątej udało się przedostać przez ogrodzenie i uciec, a z tych jedynie około 60 wymknęło się pogoni i przeżyło wojnę. Dzięki nim znamy szczegóły tej gigantycznej zbrodni, którą Niemcy starali się później zatuszować poprzez ekshumacje i spalenie ciał, a następnie rozbiórkę obozu oraz zaoranie tego miejsca i obsadzenie lasem.
Motywem działania hitlerowskich katów były nie tylko modne w tamtych czasach teorie rasowe (te służyły im raczej jako swoiste usprawiedliwienie), ale przede wszystkim rabunek żydowskiego mienia. Każdego dnia do Treblinki trafiały tysiące ubrań oraz ogromne ilości walut, złota i cennych kamieni, które stawały się łupem III Rzeszy, a po części również obozowych nadzorców i niestety - choć pośrednio - także niektórych mieszkańców okolicznych wiosek.
W ciągu roku działalności w obozie zginęło w sumie ok. 800 tys. Żydów z niemal wszystkich krajów europejskich, a także kilka tysięcy Cyganów.
Ofiary Treblinki upamiętnia pomnik wybudowany w 1964 r. Wokół centralnego monumentu umieszczono kilkanaście tysięcy głazów i większych bloków kamiennych - przypominających macewy na żydowskim cmentarzu - z nazwami miejsc, z których pochodzili zamordowani w tym miejscu ludzie. Od 2006 r. jest tutaj również niewielkie Muzeum Walki i Męczeństwa ze stałą ekspozycją poświeconą historii obozu, będące filią Muzeum Regionalnego w Siedlcach (czynne codziennie w godz. 9.00-19.00).