Budowę gmachu w stylu barokowym z fundacji prymasa Michała Stefana Radziejowskiego rozpoczęto w 1689 r. wg projektu królewskiego architekta Tylman z Gameren (1632-1706). Gmach został przeznaczony na Seminarium Księży Misjonarzy. Seminarium erygowano w 1700 r. Prace wykończeniowe budynku kontynuowane były z fundacji arcybp Stanisława Szembeka do 1730 r.
Pierwotne funkcje klasztoru i uczelni kształcącej księży i świeckich misjonarzy gmach pełnił do 1820 r., kiedy to seminarium przeniesiono do Warszawy. Następnie mieściły się tutaj m.in.: Szkoła Wydziałowa prowadzona przez księży pijarów i Szkoła Nauczycieli Elementarnych do 1831 r., Szkoła Obwodowa. W czasie powstania styczniowego władze rosyjskie zamieniły gmach na wiezienie dla powstańców. Od 1868 r. budynek zaadaptowano na Gimnazjum Realne, które od 1874 r. stało się Łowicką Szkołą Realną. Ważnym epizodem tego okresu był strajk szkolny w 1905 r. i bojkot szkół rosyjskich przez społeczeństwo polskie. Wówczas to kaplica seminaryjna została przejęta przez parafię prawosławną i zamieniona na cerkiew. W okresie II Rzeczypospolitej funkcjonowały tu gimnazja męskie i żeńskie. W czasie II wojny światowej gmach został zniszczony. Ocalało jedynie skrzydło południowe z kaplicą św. Karola Boromeusza. W latach 1950-1952 odbudowano trzy skrzydła budynku (bez wschodniego). Obecnie mieści się tu muzeum.
Najcenniejszą budowlą jest kaplica św. Karola Boromeusza, zdobiona freskami Michała Anioła Palloniego, uważanymi za "najpiękniejsze freski barokowe na północ od Alp". W kaplicy mieści się stała ekspozycja sztuki baroku w Polsce oraz prezentacja obiektów sztuki sakralnej i świeckiej XVII i XVIII w. Na piętrze znajduje się dział historyczny im. Władysława Tarczyńskiego, z cennymi pamiątkami świetności Łowicza i Ziemi Łowickiej: dział archeologiczny, średniowiecze, rzemiosło w Łowiczu, okres upadku Rzeczypospolitej i powstań narodowych, okres odzyskania niepodległości i II wojny światowej. Na drugim piętrze dział etnograficzny im. Anieli Chmielińskiej, przybliżający kulturę ludową Księżaków z ekspozycjami budownictwa i narzędzi rolniczych, rzeczy codziennego użytku, strojów, haftów, wycinanek, mebli, rzeźby, malarstwa. Przy muzeum znajduje się kolejna atrakcja turystyczna - plenerowa ekspozycja budownictwa ludowego - dwie zagrody z XVIII-XIX w. z terenu dawnego Księstwa Łowickiego.
Kontynuacją ekspozycji jest utworzony w Maurzycach, 5 km na zachód od Łowicza (przy trasie Warszawa - Poznań), Skansen Wsi Łowickiej. Muzeum posiada też bogatą bibliotekę gromadzącą i udostępniającą wydawnictwa dotyczące historii miasta i regionu oraz historii, kultury i sztuki polskiej.
Autor: Zdzisław Kryściak