"Nie krulewsky to budynek"- miała napisać w liście do szwagierki królowa Marysieńka. Rzeczywiście, według pierwotnego zamysłu króla Jana III Sobieskiego rezydencja w Wilanowie była jedynie zwyczajnym dworem parterowym. Budynek był bardzo skromny i ponoć uchodził za uboższy od podparyskich domów mieszczan i urzędników. Po pewnym czasie Sobieski zmienił zdanie, a ów pospolity dom stał się okazałą rezydencją królewską - polskim Wersalem. Wielka rozbudowa trwała w latach 1677-1696. Powstała wtedy barokowa budowla łącząca w sobie elementy staropolskiego dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej oraz francuskiej rezydencji podmiejskiej. Pałac nazwano Villa Nuova, co później spolszczono na Wilanów.
Zabytkowy malarsko-rzeźbiarski wystrój elewacji i wnętrz pałacu, który nawiązuje do symboliki antycznej, to swoista apoteoza rodu Sobieskich. Płaskorzeźby ukazują króla Jana III Sobieskiego, zwycięzcę spod Chocimia i Wiednia, jako dzielnego wojownika i mężnego dowódcę, a malowidła opiewają cnoty i urodę jego ukochanej żony Marii Kazimiery.
Jan i Maria zostali kochankami, kiedy przyszła królowa była jeszcze żoną wojewody Jana Zamoyskiego. Ślub wzięli po śmierci Zamoyskiego, ale jeszcze przed jego pogrzebem, co wzbudziło ogromne kontrowersje. Listy Sobieskiego do królowej Marysieńki to perły XVII-wiecznej epistolografii. Nie każdy jednak wie, że jeszcze przed ślubem zakochani prowadzili ze sobą ożywioną korespondencję, a ponieważ swój związek utrzymywali w tajemnicy, stosowali w niej pewien szyfr: miłość nazywali pomarańczami, a listy, w których Maria często występowała ukryta pod imieniem Jutrzenki - konfiturami. Właśnie pod postacią Jutrzenki, otoczonej postaciami wiatrów o rysach jej synów, malarz Claude Callot sportretował monarchinię na plafonie w Gabinecie Zwierciadlanym pałacu. Powstały w latach 1681-1682 obraz Marii Kazimiery przedstawionej jako Jutrzenka przeszedł współcześnie gruntowną renowację. Odrestaurowano również komnaty w najstarszej części budynku. Przez trzy lata aż do kwietnia 2007 r. konserwatorzy przywracali blask Gabinetowi Zwierciadlanemu, Sypialni i tzw. Antygabinetowi Królowej (dawnej garderobie) oraz XIX-wiecznym pokojom Chińskim i Myśliwskim, które od lat były niedostępne dla zwiedzających.
Obecnie pałac w Wilanowie to przede wszystkim atrakcyjne muzeum wnętrz z XVII, XVIII i XIX w., ale na uwagę zasługuje także mieszcząca się tutaj Galeria Portretu Polskiego. Oprócz wielu płócien przedstawiających Jana III Sobieskiego i jego rodzinę, wisi tu także portret konny uczonego i polityka Stanisława Kostki Potockiego (pędzla Jacques’a Davida). To właśnie dzięki staraniom Potockiego ponad 200 lat temu, w 1805 r. otwarto Muzeum Wilanowskie - jedno z pierwszych w Polsce.
Współczesny pałac różni się od budynku, który powstał w czasach Jana III Sobieskiego. Na wygląd dworu znaczący wpływ miały zmiany właścicieli. Po śmierci Sobieskiego pałac w Wilanowie odziedziczyli jego synowie, którzy później sprzedali go jednej z najbogatszych kobiet w Polsce - hetmanowej wielkiej koronnej Elżbiecie Sieniawskiej. W latach 1720-1729 Sieniawska dobudowała skrzydła boczne, realizując tym samym projekt, którym Sobieski nie zdążył się już zająć. Później pałac trafiał w ręce innych bogatych rodów magnackich: Czartoryskich, Lubomirskich, Potockich i Branickich. Przez trzy lata był również rezydencją króla Augusta II Mocnego. Z upływem czasu najbardziej zmienił się park - pałac został przecież pomyślany jako rezydencja typu entre cour et jardin, czyli między dziedzińcem a ogrodem.
Najstarsza część parku - dwupoziomowy ogród barokowy z kamiennymi posągami oraz szpalerami strzyżonych drzew i krzewów - leży pomiędzy pałacem a Jeziorkiem Wilanowskim. W skład całego 45-hektarowego obszaru wchodzą również: romantyczny angielski ogród krajobrazowy, ogród różany, park angielsko-chiński z Górą Bachusa i stawem, na którym zakwitają lilie wodne, oraz urokliwy zakątek zwany Gajem Akademosa. Współcześni mieszkańcy Warszawy oraz turyści chętnie odwiedzają Wilanów. Królowa Marysieńka podobno skarżyła się na liczne w tej okolicy komary i muchy, ale z czasem polubiła rezydencję.
Atrakcje Wilanowa:
- Muzeum Pałac w Wilanowie
- Królewski Teatr
- Muzeum Plakatu
Pałac i park w Wilanowie
ul. Stanisława Kostki Potockiego 10/16, tel. 022 842 81 01
www.wilanow-palac.art.pl