W 1. poł. XVII w. marzeniem zarówno królów szwedzkich, jak i polskich, pochodzących z tej samej rodziny Wazów, było uczynienie z Bałtyku swego morza wewnętrznego, na wzór rzymskiego mare nostrum. Ta rodzinna rywalizacja uwikłała Szwecję i Polskę w trzy zażarte wojny: o Inflanty (1600-1629), o ujście Wisły (1626-1629) i wreszcie wojnę o wszystko, która przeszła do historii jak tzw. "potop" (1655-1660). Wojna o Pomorze zakończyła się sześcioletnim rozejmem w Starym Targu pod Sztumem. Był on dla nas niekorzystny, ponieważ pozostawiał w rękach szwedzkich wszystkie zdobyte porty pruskie i pomorskie, z wyjątkiem Królewca, Pucka i Gdańska. Nowy król Polski Władysław IV Waza nie zamierzał rezygnować z pretensji do tronu szwedzkiego i od początku swojego panowania (1632) szykował się do walnej rozprawy ze Szwedami. Jednak problemy wewnętrzne Szwecji i niechęć szlachty polskiej do finansowania dalszej wojny sprawiły, że rozmowy podjęte latem 1635 r. w Sztumskiej Wsi wbrew oczekiwaniom króla zakończyły się przedłużeniem rozejmu aż o 26 lat.
Na pamiątkę tego wydarzenia na skraju wsi, tam gdzie stał namiot, w którym przez kilka tygodni negocjowano warunki rozejmu, ustawiono głaz z lakonicznym napisem: rozejm polsko-szwedzki 12 IX 1635. W Sztumskiej Wsi do dzisiaj mieszka rodzina Klingenbergów, która wywodzi swoje korzenie od Emila Klingenberga, jednego z dzielnych żołnierzy króla szwedzkiego. Zgodnie z wielowiekową tradycją każdy pierworodny chłopiec w tej rodzinie otrzymuje po swoim pradziadku imię Emil.
Kilka kilometrów na zachód od Sztumskiej Wsi, na skraju zalesionej wysoczyzny w pobliżu wsi Benowo znajdują się pozostałości dziewięciu niewielkich prostokątnych szańców. Jest to wyraźna linia obronna skierowana frontem na południe, dla której oparcie stanowiła górzysta krawędź doliny Wisły. Prawdopodobnie szańce te są dziełem Szwedów, którzy w 1626 r. opanowali Elbląg, Malbork i Żuławy Wielkie i w ten sposób zabezpieczyli się przed polskim atakiem od strony Grudziądza.
Kilkanaście kilometrów na południe od Sztumu leży z kolei wieś Trzciano (dawniej Trzciana), której pola były w 1629 r. miejscem zwycięskiej bitwy połączonych sił polsko-austriackich pod dowództwem hetmana Stanisława Koniecpolskiego (ok. 4,5 tys. jazdy, w tym 1300 husarzy) z armią szwedzką dowodzoną przez samego króla Gustawa II Adolfa (ok. 4 tys. jazdy i 5 tys. piechoty). Szwedzi, którzy akurat wycofywali się do Malborka, zostali najpierw rozbici pod Trzcianą, potem nieco dalej pod Straszewem i ostatecznie pod Pułkowicami, tracąc prawie całą jazdę. Król szwedzki zachował jednak zimną krew i wycofał do Sztumu swoją doskonałą piechotę, która dzięki temu ocalała od pogromu.