Budynek nie wyróżniający się szczególną urodą, znajdujący się u zbiegu ulic Gdańskiej i Legionów (dawniej Długiej i Konstantynowskiej) jest miejscem szczególnym. Jest on symbolem walki pokoleń mieszkańców Łodzi i regionu łódzkiego o niepodległość i sprawiedliwość społeczną.
2 grudnia 1881 r. Rada Miejska w Łodzi podjęła uchwałę o potrzebie wybudowania nowego aresztu. Bowiem w związku z narastającą falą protestów społecznych "stary" areszt policyjny mieszczący się w ratuszu miejskim, okazał się za ciasny. Architekt Hilary Majewski w 1884 r. wyznaczył plac pod budowę i już na wiosnę tego roku przystąpiono do budowy.
Jednopiętrowy gmach miał kształt czworoboka zamkniętego murem od strony południowej. Wszystkie cele z zakratowanymi oknami usytuowane zostały wzdłuż trzech stron podwórka więziennego. 9 października 1888 r. sprowadzono pierwszych aresztowanych, wprost z ratusza. Od roku 1886 decyzją władz carskich, dotychczasowy areszt sądowy przemianowano na więzienie. Odtąd jego nazwa brzmiała: Łodzinskaja tiurma (Więzienie Łódzkie). M.in. w więzieniu tym był więziony Józef Piłsudski oraz jego żona Maria. Zostali aresztowani 22 lutego 1900 r. w kamienicy przy ulicy Wschodniej 19, gdzie mieściła się konspiracyjna drukarnia "Robotnika" organu prasowego PPS.
Niewątpliwie "najsłynniejszym" naczelnikiem więzienia był Aleksander Modzelewski, ważący 11 pudów (1 pud = 16,3 kg.) zwany nie bez racji "Grubym". W lutym 1908 r. na terenie więzienia zbudowano szubienicę, tak aby mieszkańcy Łodzi mogli obserwować egzekucje. Do końca kwietnia 1909 r. kat Ryszard Fremel wraz z pomocnikami Hipolitem Pośrednickim oraz Machtałowiczem, powiesili 104 osoby. Podobno Fremel dostawał "od głowy" 25 rubli.
Podczas I wojny światowej, istniało jako więzienie wojskowe. W latach międzywojennych, naczelnik Eugeniusz Polak wsławił się okrutnym traktowaniem więźniów. W czasie okupacji jako Więzienie Policyjne dla Kobiet, "przerobiło" ok. 14 tyś kobiet. Po wojnie to głównie kobiety były tutaj więzione.
W latach 1953-1955 uległ modyfikacji zewnętrzny stan budynków ( roboty rozbiórkowe). Decyzją WKMO przy ulicy Gdańskiej umieszczono Wojewódzką Szkołę Milicji Obywatelskiej. W dniu 15 pażdziernika 1960 r. nastąpiło otwarcie Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego. Z dniem 22 marca 1990 r. decyzja Prezydenta m. Łodzi o powołaniu Muzeum Tradycji Niepodległościowych.