W dniu 17.11.1965 roku, w cztery dni po odsłonięciu Pomnika Ofiar Faszyzmu, przy ulicy Karola Miarki Seniora, na tzw. mikołowskiej Wymyślance (nazwa od „wymyślania”, ale to inna historia), przy ówczesnej ulicy Feliksa Dzierżyńskiego (dzisiejsza Konstytucji 3 Maja), na terenie przyległym do mikołowskiego cmentarza żydowskiego odsłonięto pomnik ku czci pogrzebanych w tym miejscu przez hitlerowców członków polskiego Ruchu Oporu i więźniów oświęcimskich KL Auschwitz zastrzelonych bądź zmarłych z wyczerpania w czasie pierwszej ewakuacji tegoż obozu w styczniu 1945 roku.
Pomnik postawiono z inicjatywy ówczesnej organizacji kombatanckiej, mikołowskiej organizacji Związku Bojowników o Wolność i Demokrację oraz z inspiracji byłego powstańca śląskiego, Teofila Klyty. W miejscu przed egzekucją, w którym stanął pomnik-nagrobek, znajdowała się żydowska kaplica cmentarna, która została wysadzona przez nazistów w 1941 roku. Po uprzątnięciu terenu z gruzów czerpali stamtąd piasek na budowę m.in. willi przy dzisiejszej ulicy Bpa Bandurskiego. Powstałe w ten sposób wyrobisko piaskowe posłużyło w styczniu 1945 roku za miejsce egzekucji 14 więźniów katowickiego więzienia i pogrzebania zwłok kilkudziesięciu osób zamordowanych przez hitlerowców. Pierwotny pomnik na mogile pogrzebanych składał się z niewielkiego postumentu z umieszczoną na nim tablicą pamiątkową z napisem: „Cześć pamięci 14 Bohaterów Ruchu Oporu rozstrzelanych na tym miejscu przez hitlerowców w styczniu 1945 roku i 60 więźniów obozu w Oświęcimiu".
W 2001 roku pomnik przebudowano według projektu architekta Michała Kuczmińskiego. Nowy posiada wysoki postument, na którym umieszczono kamiennego orła wzbijającego się do lotu i marmurową tablicę pamiątkową z takim samym napisem jak wyżej. Teren wokół pomnika-mogiły został wyłożony kostką brukową, zaś dodatkowym elementem jest białe obmurowanie z płotkiem, na którym umieszczono siedem metalowych, równoramiennych krzyży.