Ostróda

Zanim na przełomie lat 60./70. XIX wieku powstało w Ostródzie Towarzystwo Upiększania (Verschönerungsverein), północny miejski brzeg Jeziora Drwęckiego okolony był podmokłymi łęgami, gdzie zapuszczał się co najwyżej niedzielny myśliwy z lekką flintą, z nadzieją na upolowanie jakiegoś ptaka nadającego się na rodzinny obiad. Na początku XIX wieku bywał tu także zapewne Johann Gottlieb Kugelann, wybitny ostródzki entomolog i botanik, w poszukiwaniu okazów do swoich zbiorów. Poza tym panowała natura niezmącona ludzkimi zapędami.
W bliżej nieznanych okolicznościach właścicielem tego zakrzaczonego terenu na przełomie lat 70./80. XIX wieku stał się rajca miejski Collis, którego niestety nie znamy z imienia. Być może za przyczyną widoku, jaki rozciągał się z brzegu jeziora w kierunku miasta, rajca postanowił przekształcić podmokły gąszcz w park.
Collis był właścicielem rozległego folwarku, który mieścił się w rejonie powstającego obecnie centrum targowego „Arena” na dzisiejszym Zajezierzu. Folwark rozciągał się daleko w kierunku miasta, w bezpośrednie sąsiedztwo obecnej siedziby Starostwa Powiatowego. Starsi mieszkańcy Ostródy pamiętają zapewne, że dzisiejsze Osiedle Grunwaldzkie długo po wojnie nosiło nazwę Koliszewo. To była spolszczona forma miana Collishof.
Rajca miał już pewne doświadczenie w przekształcaniu naturalnych zadrzewień w założenia parkowe, ponieważ na północno-wschodniej skarpie wzniesień okalających folwark utworzył prywatny park na bazie lasku zwanego Kuginnenwäldchen. I zapewne w oparciu o te doświadczenia, siłami pracowników folwarcznych około roku 1890 utworzył park nad Jeziorem Drwęckim.
W owym czasie Ostróda rozwijała się przestrzennie we wszystkich kierunkach, także wzdłuż północno-wschodniej krawędzi doliny Jeziora Drwęckiego, ciążąc ku majątkowi Wałdowo, który jako dobra Kaltenhof już w XVI wieku należał do miasta. Tereny te w drugiej połowie XIX wieku były po trosze przemysłowe, po trosze zaś rolnicze. Na fali działań poprawiających wizerunek miasta, wdowa po radcy Collisie w roku 1898 przekazała miastu młody park utworzony kilka lat wcześniej przez męża. Uszlachetnieniem tej przestrzeni miał się zająć Ernst Larass, syn cenionego bydgoskiego projektanta ogrodów Johanna Larassa, znanego między innymi z kreacji założenia krajobrazowego w Dylewie.
Trudno powiedzieć, kiedy zlecono Larassowi przeprojektowanie pierwotnej formy prywatnego parku rajcy Collisa w rekreacyjny teren miejski. Przyjmuje się powszechnie, że było to tuż po uczynieniu daru przez wdowę po Collisie, zatem jeszcze w XIX wieku, bardziej jednak prawdopodobnym okresem może być pierwsze dziesięciolecie XX wieku. Ernst Larass po śmierci ojca kontynuował wówczas, na zlecenie Franza von Rose, prace projektowe w parku dylewskim i zupełnie możliwe, że zajął się wtedy także parkiem w Ostródzie.
Nowe założenie parkowe wpisywało się kompozycyjnie w naturalne linie układu hydrograficznego utworzonego przez brzeg Jeziora Drwęckiego i koryto niewielkiej rzeczki, łączącej je od niepamiętnych czasów z Jeziorem Pauzeńskim. Od strony wschodniej znajdowała się łąka, na której w 1910 r. powstał pierwszy miejski plac sportowy – to tu buduje się dzisiaj bardzo nowoczesny stadion.
Przestrzeń między wodami jeziora a południowym skrajem parku w 1902 r. wypełniona została ponad 20-metrową wieżą Bismarcka, podobno pierwszym tego typu monumentem w Prusach Wschodnich, poświęconym „żelaznemu kanclerzowi”. Około roku 1912 między parkiem a wieżą powstała miejska kawiarnia, serwująca także dania restauracyjne, nazwana – a jakże by inaczej – „Bismackturm”. Pod koniec lat 20. XX wieku, chcąc upamiętnić osobę darczyńcy terenu, zmieniono nazwę lokalu na „Collispark” i nazwa ta przeniosła się na całe zielone założenie.
Rozwój ogrodnictwa miejskiego utworzonego na zachód od parku, tuż za rzeczką w okolicach obecnie odtworzonej plaży, eksponował się w postaci coraz to nowych kompozycji kwiatowych na klombach zakładanych w obrębie parku. Restauracja, rozbudowana w latach 30. XX wieku o hotel i salę dancingową, stała się miejscem licznych odwiedzin ostródzian i turystów. Nad jeziorem znajdowała się przystań, do której dobijały regularnie statki Adolfa Tetzlaffa, ostródzkiego armatora floty kanałowej. Z tej formy rekreacji korzystały całe rzesze letników i spacerowiczów.
Po plebiscycie 1920 r. w parku Collisa przybyło jeszcze jedno ważne miejsce. Dla upamiętnienia daty 11.07.1920 r., podobnie jak w wielu miejscowościach całych Prus Wschodnich, także w Ostródzie ufundowano kamienny obelisk i posadowiono go na wschodnim skraju parku. Przez długie dziesiątki lat po II wojnie pomnik ten leżał powalony napisem do dołu, przysypany zbutwiałym runem i ziemią. Dopiero w 2002 r. został zidentyfikowany przez Wojciecha Gudaczewskiego i podniesiony przez członków Ostródzkiego Stowarzyszenia Kulturowego „Sasinia”. Powoli staje się na powrót elementem kompozycyjnym przestrzeni parkowej, która na nowo odżywa. Przez całe dziesiątki lat nikt nie używał pierwotnej nazwy parku i po raz pierwszy po wojnie została ona przypomniana w 1996 r., dzięki publikacji albumu „Ostróda – obrazki z przeszłości”.
Teraz, w ramach programu zagospodarowania nabrzeży Jeziora Drwęckiego, finansowanego ze środków unijnych, tuż obok nowego stadionu park Collisa odsłania swe nieczytelne przez ponad 70 lat oblicze. Warto pomyśleć o odpowiednim kamieniu fundacyjnym z inskrypcją poświęconą założycielowi, bo to dobra i europejsko ugruntowana tradycja parkowa. Pozostaje życzyć ostródzianom i gościom Ostródy, by park Collisa uzyskał należne mu miejsce i stał się prawdziwie miejskim, dostępnym dla wszystkich chętnych miejscem rekreacji oraz wypoczynku.