Powstanie wielkopolskie, które przyniosło wyzwolenie ziemiom objętym zaborem pruskim, było spontanicznym zrywem całego społeczeństwa Wielkopolski. Powstańcze oddziały powstały w wielu miejscowościach. Dużą rolę w północnych powiatach odegrały Czarnków i Lubasz. W krótkim czasie zorganizowano tutaj cztery kompanie w Czarnkowie liczące około 400 żołnierzy oraz jedną 200-osobową kompanię w Lubaszu. Powstańcy pod dowództwem pułkownika Zdzisława Orłowskiego wzięli m.in. udział w ważnej batalii o wsie Rosko i Wrzeszczyna.
W czasie działań bojowych w styczniu i lutym 1919 r. poległo 12 powstańców z oddziałów płk. Orłowskiego. W 1925 r. pochowano ich we wspólnej mogile na cmentarzu przy kościele parafialnym w Lubaszu. Na mogile tej stanął pomnik, którego centralnym elementem jest postać dziewczyny z wieńcem laurowym. Szczyt ozdobiła kamienna urna i leżący obok krzyż. Po bokach, na niskich postumentach zwieńczonych orłami umieszczono tablice z nazwiskami poległych. Na obelisku widnieje sekwencja: "Przechodniu: ucz się od nas, jak kochać Ojczyznę".
Grób-pomnik w czasie okupacji uszkodzili hitlerowcy niszczący zawzięcie obiekty istotne dla polskiego społeczeństwa. Pomnik odbudowano w latach pięćdziesiątych.