Dostepna również w Get it on Google Play
Ponad 20 000 miejsc wartych odwiedzenia! Masz ochotę na wycieczkę w głąb Ziemi? Szukasz pomysłu na wyjazd z dzieckiem? A może planujesz wakacje na dwóch kółkach. U nas na pewno znajdziesz miejsce, którego szukasz!
Strona główna ciekawe miejsca zabytki: cmentarze różnych wyznań Cmentarz Rzymsko-Katolicki w Białej - 1790r.

Bielsko-Biała

Cmentarz Rzymsko-Katolicki w Białej - 1790r.

Biała, założona ok. 1560r. przez sołtysa królewskiej wsi Lipnik na tzw. Kamieńcu, należała do księstwa oświęcimskiego. W wyniku napływu ze Śląska całych rodzin rzemieślniczych, w znacznej mierze luteran, przysiółek bardzo szybko się rozwijał. Wzdłuż drogi Bielsko - Lipnik powstawały, tworzące tzw. „ulicówkę” nowe domy osadników. Z braku kaplicy i cmentarza pochówki zmarłych mieszkańców odprawiane były na odległy o ponad 4 km cmentarz w Lipniku, co zmusiło zarządzającego wydzieloną w 1613r. z Lipnika Białą, podstarostę lipnickiego do wyznaczenia miejsca i założenia pierwszego, małego cmentarza.

W latach 1613-1615r. istniał tu niewielki cmentarz nazywany popularnie „krepnicą”, który wystarczająco zaspokajał lokalne potrzeby. Chowano na nim głównie ewangelików, chociaż istniały groby katolickie, spełniał zasadniczo rolę cmentarza dwuwyznaniowego. Na początku XVIIIw. jeden z kupców bielskich ufundował kaplicę pw. Opatrzności Bożej oraz okalający ją nowy cmentarz. Tym sposobem w Białej istniały 2 cmentarze - luterański w centrum (przetrwał do lat 60 tych XVIIIw.) i rzymskokatolicki na obrzeżach przy głównej drodze do Lipnika. W połowie XVIIIw. ówczesnym zwyczajem podjęto na rzymskokatolickim budowę kościoła, wówczas pw. Ignacego Loyoli obecnej świątyni Opatrzności Bożej, w której urządzone były krypty i grobowce dla wybitnych zmarłych. 

W 1769r. Biała, jako ważna baza i ośrodek Konfederatów Barskich była miejscem istotnych wydarzeń politycznych. W latach 1769-1772 utworzono tu naczelny organ - Radę Generalną Stanów Skonfederowanych Konfederacji Barskiej – Generalność. W bialskim ratuszu mieściły się kasa, intendentura i stacjonował stały uzbrojony garnizon. Przyjeżdżały znane z historii osobistości, w tym sam Kazimierz Pułaski. Konfederacja Barska, zbrojna organizacja powołana w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczpospolitej, skierowana przeciwko kurateli Imperium Rosyjskiego, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i wojskom rosyjskim, ponosiła w walkach w okolicach Białej znaczne straty osobowe. Tych, którzy zginęli w okolicznych potyczkach z przeciwnikiem zamierzano pochować z należnymi honorami. Zrodziło to naturalną potrzebę utworzenia cmentarza. Wyznaczono teren, na którym pochowano kilkudziesięciu konfederatów, co zasadniczo można uznać za początek istniejącej do dziś nekropolii.

Następujący upadek Konfederatów, I rozbiór Polski i okupacja Białej przez Austriaków wprowadziły na podległym terenie podyktowany względami sanitarnymi słynny dekret cesarza Józefa II, który nakazywał przenoszenie cmentarzy z zamieszkałych obszarów miejskich na tereny niezamieszkałe. Stworzyło to sytuację, w której przestały istnieć nekropolie okalające kościoły, a ich rolę przejął znajdujący się na obrzeżach Białej cmentarz konfederatów, stając się jednocześnie katolickim cmentarzem parafialnym.

Pierwszy pochówek miał miejsce w 1790r. Ta data funkcjonuje oficjalnie jako data jego powstania. W miarę potrzeb i możliwości w swojej historii, był kilkakrotnie powiększany o dodatkowe sektory. M.in. w 1865r. i 1882r. pozyskano nowe grunty, które dołączono do ówczesnej nekropolii. Wzniesiono również murowany dom przedpogrzebowy (Todtenkamer), na całej długości południowego boku mające być swoistym mauzoleum wysokie krużganki, murowaną kostnicę ( z pomieszczeniami na sekcję zwłok) przy zachodnim murze starej części oraz ogrodzono cmentarz murem ceglanym, ufundowanym przez bialskich mieszczan Dorotę i Walentego Szymeczek.

W czasie II wojny światowej zarząd cmentarzem przejęła niemiecka administracja miasta, która w 1942r. zabroniła grzebania Polaków. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności zarówno czasy okupacji, jak i samo wyzwalanie tych terenów przez wojska radzieckie nie spowodowało nadmiernych zniszczeń nekropolii. Po wojnie przekazano ją parafii Opatrzności Bożej i reaktywowano działalność Zarządu Cmentarza Katolickiego Biała. Nastąpiła konieczność kolejnego powiększenia i w 1952r. uruchomiono trzecią i ostatnią jego część.

Mimo ograniczonych możliwości spowodowanych „niechęcią” władz komunistycznych do cmentarzy katolickich, w latach 70-tych dokonano wielu prac związanych z uporządkowaniem nekropolii, zabezpieczeniem podstawowych budynków i urządzeń, a także podniesieniem jej estetyki. Znaczny powojenny rozwój scalonych po 1952r. miast Bielska i Białej spowodował, że obecnie jeszcze funkcjonujący cmentarz, na którym pochowano kilka pokoleń bielszczan i bialan, znalazł się w centrum miasta. Wśród wielu pochowanych zmarłych znajdujemy tu wybitne, zasłużone dla miasta nazwiska, których nagrobki, stanowiące dowód pamięci o nich, przetrwały do dziś dzień, a w wielu przypadkach stanowią dzieła sztuki sepulkralnej.

Warto wspomnieć takie pochowane zasłużone osoby jak: Baltazar Schindler – burmistrz Białej,starszy Kongregacji Kupieckiej; Johann Vogt-przemysłowiec sukienniczy; dr.Edward Stiasny- twórca Czytelni Polskiej; Juliusz Nowicki – powstaniec styczniowy; Karl Strzygowski-przemysłowiec, burmistrz Białej; Franz Vogt-przemysłowiec, czy Wojtyła Maciej – krawiec, dziadek Jana Pawła II.

W opracowaniu wykorzystano informacje zawarte w: Jerzy Polak, „Cmentarz rzymsko-katolicki w Białej".

Zaproponował: jurek k

Miejsca w okolicy

Copyright © 2007 Polska Niezwyk�a
Wszystkie prawa zastrze�one. �adna cz�� ani ca�o�� serwisu nie mo�e by� reprodukowana ani przetwarzana w spos�b elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny. Nie mo�e by� u�yta do innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Administratora serwisu.
Znajd� nas na