Jedną z wizytówek Środy Śląskiej jest usytuowana na tzw. Górnym Rynku fontanna z figurą Rolanda. Warto ją zobaczyć, ponieważ to jedno z naprawdę nielicznych przedstawień tego rycerza w naszym kraju. Odsłonięta została uroczyście w 1913 r. Ówcześni (niemieccy) mieszkańcy miasta chcieli w ten sposób uczcić setną rocznicę klęski Napoleona w Bitwie Narodów pod Lipskiem.
Równo 100 lat później, w 2013 r. na budynku średzkiego ratusza odsłonięto tablicę z wizerunkiem Bonapartego i pamiątkową inskrypcją o treści: „Pamięci Napoleona Bonaparte oraz polskich szwoleżerów w 200 rocznicę pobytu w Środzie Śl. (30.V-5.VI.1813) średzianie”. Całość treści dopełnia cytat "Dla moich Polaków nie ma nic niemożliwego". Przypisywane cesarzowi słowa (Pour mes Polonais rien d’impossible) miały zostać wypowiedziane przez niego przed bitwą pod Samosierrą.
Fontanna została odnowiona w 2017 r. i naprawdę pięknie się prezentuje. W mieście wykształciła się też fajna współczesna tradycja - od 2004 r. średzcy maturzyści tańczą na rynku „poloneza dla Rolanda”.
Warto wiedzieć: Bitwę pod Lipskiem stoczono w październiku 1813, Napoleon kwaterował w Środzie na przełomie maja i czerwca (dom przy obecnej ulicy Daszyńskiego 7). W mieście stacjonować miało wówczas ok. 20 tys. francuskich żołnierzy, a w okolicach jeszcze więcej, co dla mieszkańców musiało stanowić ogromne obciążenie. Razem z armią napoleońską w Środzie przebywali też Polacy – Dezydery Chłapowski (wspomina o tym w swoich pamiętnikach) i dowódca słynnej szarży pod Samosierrą – Jan Kozietulski. Udokumentowany jest też pobyt hrabiego Marie-Henri Beyle znanego jako Stendhal (francuski pisarz, prekursor realizmu w literaturze)
Informacja dla poszukiwaczy Rolandów: Przy wschodnim wejściu do Ratusza we Wrocławiu znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca rycerza interpretowana jako przedstawienie Rolanda (jest to kopia reliefu, oryginał znajduje się w Sali Wielkiej). Kolejnego Rolanda znaleźć można w Prabutach . Pojawił się tam ok. 1929 r. prosto z Berlina, po wojnie zaginął i wrócił na swoją fontannę (jako rekonstrukcja) w 2011 r. Natomiast w Łobzie, po wielkim (10,5 m wysokości) posągu średniowiecznego rycerza pozostały tylko ruiny dawnego „gaju bohaterów” na Wzgórzu Rolanda