Pierwsze historyczne wzmianki na temat kościoła św. Mikołaja w Żarnowie datowane są na 1191 r., kiedy to został ufundowany przez komesa Piotra Dunina ze Skrzynna. Obecny kościół składa się z trzech części faz powstawania.
Pierwszą, najstarszą fazą wzniesienia była orientowana świątynia romańska z wieżą, która została umieszczona na osi ściany zachodniej, w niej mieściły się schody, które prowadziły na emporę, opartą na kolumnie, która wyznaczała dwa pola sklepienia zbliżone do kwadratu. W tej części świątyni zachowały się najcenniejsze elementy rzeźbiarskie wystroju z tego okresu.
Drugą fazą była rozbudowa kościoła w 1510 r. w kierunku wschodnim w miejscu wcześniejszej absydy, wzniesione zostało prezbiterium, oskarpowane, przesklepione sklepieniem sieciowym na planie prostokąta w stylu późnogotyckim. Ściany zostały wzmocnione przyporami.
Trzecią fazą powstania świątyni, była przebudowa po pożarze w 1893 r. według projektu Stefana Szyllera w stylu neogotyckim. Została zmieniona orientacja świątyni. Wybudowane zostało nowe prezbiterium od strony północnej, trójnawowy korpus od strony południowej z głównym wejściem na osi nawy głównej, która została przesklepiona sklepieniem trójdzielnym, a nawy boczne sklepieniem krzyżowym.