Dostepna również w Get it on Google Play
Szukasz inspiracji na weekendową wycieczkę? Skorzystaj z gotowych propozycji i daj się porwać przygodzie. Podążaj śladami naszych użytkowników!

Jaworze, co pozostało z XIX wiecznej beskidzkiej Krynicy …

Rewolucja przemysłowa XIX wieku sprawiła, że wzrosło znaczenie, a co za tym idzie poprawił się status finansowy licznej już klasy robotników i burżuazji przemysłowej. Koncentrujący się przemysł przyczynił się do migracji do miast w poszukiwaniu pracy i szybkiego przyrostu grupy średniozamożnych mieszczan poszukujących sposobu na relaks i wypoczynek po pracy. W ślad za potrzebami szły zainteresowania i kierunki badań znanych naukowców, ekologów i przyrodników, m.in. profesorów Baltazara Hacgueta, Józefa Schultesa, czy Józefa Dietla, poszukujących ekologicznych miejscowości o walorach zdrowotnych do wykorzystania w organizowaniu sanatoriów lub ośrodków lecznictwa. Tym sposobem „odkryto” wspaniałe warunki przyrodnicze i klimatyczne Krynicy, Rabki, Iwonicza, Szczawnicy, Żegiestowa, a także okolic Jastrzębia, Bad Gruben – Zdrój w Grabinie i rozpoczęła się XIX wieczna moda na uzdrowiska i wypoczynek w kurortach.

Zainteresowanie Jaworzem sięga I połowy XIX wieku, kiedy z pobliskich utworzonych na Podbeskidziu ośrodków przemysłowych - Bielska, Cieszyna, czy też innych dalszych, zaczęto przyjeżdżać, celem podziwiania pięknych widoków, wdychania świeżego powietrza i zażywania żętycy. Początkowo w sposób niezorganizowany, jako jednodniowy rekonesans lub kilkudniowy pobyt w wynajmowanych chałupach wieśniaków, którym żyło się dzięki temu dostatniej.

Będąca doskonałym obserwatorem ówczesnych trendów gospodarczych, rodzina Saint-Genois, właściciele Jaworza, uwzględniając piękne położenie pośród beskidzkich lasów u stóp Błatniej i Cubernioka w dolinie Jasienicy, postanowiła przeobrazić okolicę w kurort. W 1862r. został przyznany miejscowości status uzdrowiska, a w odstąpionym, otoczonym wspaniałym parkiem pałacu hrabia Maurycy Saint-Genois urządził dom kuracyjny, w którym, idąc za ówczesną modą, leczono żętycą i borowiną wydobywaną u stóp Palenicy. Szybko zdobył sympatyków i zainteresowały się nim ważne osobistości ówczesnej Galicji. Leczyły się tu, pracowały oraz utrzymywały związki z okolicą takie znane osobistości jak: polski językoznawca Jan Bystroń, polityk Ignacy Daszyński, geolog i paleontolog – Władysław Szajnocha, brat Józefa Piłsudskiego Jan Piłsudski, malarz krakowski Aleksander Kotsis, etnograf Jan Karłowicz, aktorka Mira Zimińska -Sygietyńska, pisarze i poeci Julian Tuwim, Melchior Wańkowicz, Jan Parandowski, Maria Dąbrowska, Maria Konopnicka, Stefan Kisielewski, Wincenty Pol, Jan Parandowski, Zofia Kossak Szczucka i wielu innych, których wymieniać nie sposób.

Okres rozkwitu przypada na lata 1870-90 i, jak pisze Wincenty Pol, „urocza dolina zasłonięta wzgórkami i otoczona szyszkowymi lasami” konkurowała o „znakomitych gości” z Krynicą. Dopóki żył Maurycy Saint-Genois, jego ambicą było, aby kurort był na światowym poziomie. Od śmierci hrabiego w 1886 r. zaczyna się upadek uzdrowiska. W dużej mierze przyczyną było życie ponad stan hrabiowskiej rodziny i uzależnienie się od hazardu Filipa Ernsta dziedziczącego majątek. W 1906 r. wystawione na licytację zakupił Henryk hrabia Larisch-Monich, potomek jednej z najbardziej znanych śląskich rodzin magnackich. Podupadłe uzdrowisko przestaje spełniać wymogi stawiane przez Śląski Urząd Krajowy, a nowy właściciel odmówił ich spełnienia, skutkiem czego w 1909 r. zawieszono działalność kurortu. Mimo wszystko nadal, dzięki estymie jednego z głównych lekarzy, dr. Zygmunta Czopa, przyjmującego kuracjuszy w prywatnym gabinecie, kontynuowano świadczenie części dotychczasowych usług. Po jego śmierci administrowaniem budynkami i urządzeniami zajęli się syn Jerzy Czop i siostrzeniec Jerzy Stawro. Ciągłe kłopoty finansowe powodowały schyłek jaworzańskiego kurortu i, mimo opracowania w 1933 r. planu regulacyjnego, nie miał większych szans na przetrwanie. Pozostała renoma miejsca powodowała, że nadal znane osobistości świata polityki i gospodarki odwiedzają to miejsce, a nawet budują tu własne wille, tzw. „Soplicówki”. W tym czasie powstaje sanatorium dla kobiet oraz prewentorium dla dzieci chorych na gruźlicę. Jednak II wojna światowa kończy „uzdrowiskową historię” Jaworza. W budynkach po sanatorium umieszczeni zostają „frontowi ozdrowieńcy” i prowadzony jest szpital wojskowy.

Mimo powojennych prób reaktywacji kurortu, nie udało się jego wskrzeszenie. Podjęte w ostatnich latach próby wykorzystania walorów okolicy pozwoliły na powołanie Beskidzkiego Zespołu Leczniczo-Rehabilitacyjnego Szpitala Opieki Długoterminowej prowadzącego rehabilitację kardiologiczną. Zarówno BZLR, jak i zbudowana w „pozostałościach” hrabiowskiego parku ogólnodostępna fontanna z zabłocką solanką termalną, umożliwiająca „publiczne” inhalacje, stały się symbolem dawnych uzdrowiskowych ambicji i marzeń hrabiego Maurycego Saint-Genois.

Jaworze - Klasycystyczny pałac Arnolda Saint-Genois d’Anneaucourt (1793)
W XVIII wieku Jaworze nabywa szlachcic polskiego pochodzenia herbu Nałęcz, baron Jerzy Ludwik Laschovsky, który pozostaje tutaj na stałe. Pozostawia wiele ciekawych świadectw swojej działalno... zabytki: pałace i dwory
Jaworze - Klasycystyczny kościół Opatrzności Bożej (1802)
Klasycystyczny kościół Opatrzności Bożej (1802), powiększony 1933-1934. Kościół w początku XIX wieku powstał z fundacji belgijskiego właściciela tych dóbr Arnolda Saint-Genois. Kla... zabytki: kościoły, klasztory, sanktuaria
Jaworze - Cmentarz katolicki – hrabiowska ćwiartka cmentarna.
W XV wieku istniała już w Jaworzu parafia katolicka z drewnianym kościółkiem otoczonym cmentarzem. Kościółka dziś już nie ma, został rozebrany i w jego miejsce powstał murowany, ale po... zabytki: cmentarze różnych wyznań
Jaworze - Maurycy Jan Nepomucen, hrabia Saint Genois d’Anneaucourt usiadł na ławeczce w Jaworzu
W 1862 roku, dzięki zaangażowaniu trzeciego z kolei z rodu Saint Genois d’Anneaucourt hrabiego Maurycego Jana Nepomucena, Jaworze stało się uzdrowiskiem, gdzie leczono żętycą i kąpielami ... zabytki: miejsca pamięci i pomniki
Jaworze - Fontanna z zabłocką solanką termalną
Do tej pory, park jaworzański przyciągał jedynie swoją ciekawą i unikalną przyrodą. Tutaj przyjeżdżało się oglądać rozrzucone na 6 ha kilkadziesiąt pomnikowych drzew i egzotycznych krzewów. P... dla aktywnych: uzdrowiska
Jaworze - Kilkanaście domów mieszkalnych drewnianych i murowanych (XIX w.)
Kilkanaście domów mieszkalnych drewnianych i murowanych (XIX w.). zabytki: zabytkowe budynki
Jaworze - Obiekty budownictwa uzdrowiskowego (2 poł. XIX i pocz. XX w.)
Obiekty budownictwa uzdrowiskowego (2 poł. XIX i pocz. XX w.). zabytki: zabytkowe budynki
Jaworze - Glorieta z XVIII wieku.
W Jaworzu, na wzgórzu zwanym Goruszką, w XVIII wieku, aby uczcić przemarsz wojsk Jana III Sobieskiego pod Wiedeń i pobyt na terenie miejscowości hetmana Sieniawskiego, wybudowano charakteryst... zabytki: zabytkowe budynki
czas trwania: 1 dzień
typ: piesza
dystans: 11,34km
liczba miejsc: 8
stopień trudności: bardzo łatwa
dodał: Jurek K
Copyright © 2007 Polska Niezwyk�a
Wszystkie prawa zastrze�one. �adna cz�� ani ca�o�� serwisu nie mo�e by� reprodukowana ani przetwarzana w spos�b elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny. Nie mo�e by� u�yta do innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Administratora serwisu.
Znajd� nas na