Odzyskanie niepodległości w listopadzie 1918 r. stanowi przełomowe wydarzenie w dziejach narodu polskiego. Po wiekowej niewoli, po kilkakrotnych nieudanych próbach wyzwolenia nastał wreszcie czas wolności. Po 120 latach prysły kordony! Nie ma "ich"! Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo!... Kto dni te nie przeżył, kto nie szalał z radości w tym czasie wraz z całym narodem, ten nie dozna w swym życiu najwyższego szczęścia. "Cztery pokolenia czekały nadaremnie na tę chwilę, piąte doczekało" - wykrzyknął wówczas premier pierwszego rządu wyzwolonej Polski Jędrzej Moraczewski.
Polska wyłoniła się jak wyspa z rozległego oceanu. Zarysy jej nie były początkowo wyraźne, dopiero stopniowo określony został kształt państwa, mającego granice rozległe, choć może nadmiernie rozciągnięte. Pierwszy krok ku wolności był bardzo udany. Wielka w tym była zasługa Józefa Piłsudskiego. Polacy dali dowody, iż potrafią sprostać najtrudniejszym wyzwaniom, co więcej, wykazali, iż mimo nurtujących sprzeczności, są zdolni do wspólnego działania w imię celów nadrzędnych. Istniało początkowo rozbicie na kraj i emigrację, ale potrafiono je przezwyciężyć. Znaleziono kompromis wyłaniając rząd Ignacego Paderewskiego, który wielce się zasłużył w pierwszym okresie niepodległości.
Tekst: prof. dr hab. Piotr Łossowski