W I połowie XVII wieku nastąpił eksodus hebrajczyków z wielu śląskich miast związany z wojną trzydziestoletnią. Wydając edykt łagodzący politykę państwa wobec Żydów, Cesarz Ferdynand II, ułatwia migrację w obrębie cesarstwa. Pierwsze wzmianki o osiedlaniu się w mieście rozwijającego się sukiennictwa, ceramiki i handlu, ludności pochodzenia żydowskiego sięgają II połowy XVII wieku. Po utracie przez Habsburgów na początku XVIIIw. części Śląska, powstaniu tzw. Śląska Austriackiego i przyłączeniu południowej Małopolski, osadnictwo staje się powszechniejsze. Zajmują się atrakcyjnym handlem tekstyliami ze wschodem. Przywiązanie do tradycji i religii powoduje potrzebę budowy na terenie miasta niezależnej świątyni, co ułatwia głoszący większą swobodę wyznaniową wydany w 1781r. Patent Tolerancyjny i wynikające z niego ułatwienia.
Końcem XVIII wieku w Bielsku około 4% mieszkańców deklarowało pochodzenie żydowskie. Ilość ta systematycznie i szybko wzrasta. Początkiem XIX w. powstaje znaczna, wpływowa grupa mieszkańców, dążących do stworzenia odpowiednich warunków życia religijnego i kultowego, a także uniezależnienia się od dotychczasowej gminy wyznaniowej mieszczącej się w odległym o kilkadziesiąt kilometrów Cieszynie. Pierwszymi przejawami ich samodzielności było uzyskanie zgody na cmentarz, powołanie w l. 1864-1865 Gminy Wyznaniowej w Bielsku oraz wybranie rabina.
W 1879r. powstaje pomysł i podjęto decyzję o budowie synagogi mającej spełniać rolę ogólnodostępnej, publicznej świątyni dla wyznawców wiary. W latach 1879 – 1881, wybudowana u zbiegu ulic Elżbiety (obecna Mickiewicza), Szkolnej (obecna Sienkiewicza) przez firmę Emanuela Rosta, wg. projektu twórców wizerunku Bielska Karola Korna i Ludwik Schöne`a, synagoga reformowana tzw. tempel, stała się faktem.
Ta charakterystyczna, rzucająca się w oczy budowla w stylu neoromańsko – mauretańskim przez ponad 50 lat była dumą i spełniała funkcje sakralne na rzecz postępowych Żydów w Bielsku. Po rozpoczęciu II wojny światowej i wkroczeniu okupanta, realizując plany zagłady Żydów, niszczenia wszystkiego co związane z kulturą i wiarą żydowską, w dniach 13-15 września 1939r. „rozprawił się” z istniejącymi już synagogami w Bielsku i Białej, paląc je i niszcząc do fundamentów. Z synagogi w Bielsku wojnę przetrwały jedynie fundamenty i część podpiwniczenia.
W latach 60 tych XX wieku ówczesne władze, na fali antysemityzmu, w obawie przed ewentualnym „odrodzeniem” się tematu najładniejszej bielskiej budowli, postanowiły w jej miejscu wybudować modernistyczny gmach bielskiej Galerii BWA, który przetrwał do dziś dzień.
W 1991r. „pamięć o zabytkowej synagodze wróciła” . Powstały Komitet Obywatelski chcąc symbolicznie przypomnieć neoromańsko – mauretańską budowlę, w której mieściła się żydowska świątynia, dokonał na istniejącym budynku BWA wmurowania pamiątkowej tablicy.