Aby zrozumieć odrębność Śląska, trzeba sięgnąć w głąb historii, do czasów panowania dynastii piastowskiej. W XII w. dzielnicę śląską podzielono między dwie linie Piastów. Część zachodnia ze stolicą we Wrocławiu przypadła potomkom Bolesława Wysokiego. Częścią wschodnią z Raciborzem i Opolem (nazwaną później Górnym Śląskiem) władali następcy Mieszka Plątonogiego. Wskutek kolejnych podziałów na Górnym Śląsku powstało kilkanaście oddzielnych księstw.
Z biegiem czasu księstwa śląskie stały się lennem czeskim, w końcu weszły w skład państwa czeskiego. W XV w. biskupi krakowscy kupili księstwo siewierskie, a Jagiellonowie oświęcimskie i zatorskie. Od tego czasu wschodnia granica Górnego Śląska na kilka stuleci ustaliła się na linii rzek: Brynicy, Przemszy i Wisły. W XVI w. Śląsk wraz z Czechami i Węgrami przypadł Habsburgom i pozostawał w ich władaniu do 1740 r., gdy w wyniku wojny austriacko-pruskiej został zajęty przez Królestwo Prus.
Na Śląsk zaczęli napływać niemieccy koloniści, a administracja dążyła do zniemczenia wszystkich dziedzin życia (m.in. wprowadzono język niemiecki w szkołach). W drugiej połowie XIX w. nastąpił szybki rozwój gospodarczy ziemi śląskiej - zakładano kopalnie i huty, budowano linie kolejowe. Również w przylegającej do Śląska części Królestwa Polskiego zaczęto eksploatować pokłady węgla kamiennego i innych bogactw naturalnych. Do I wojny światowej powstało tu kilkadziesiąt kopalń i hut. Obszar ten, obejmujący Będzin, Czeladź, Sosnowiec i Dąbrowę Górniczą, a później rozszerzony na Zawiercie, Olkusz i Myszków, nazwano Zagłębiem Dąbrowskim - od miejscowości Dąbrowa, gdzie działała najstarsza kopalnia węgla kamiennego.
Po I wojnie światowej Górny Śląsk był terytorium spornym Polski i Niemiec. W wyniku trzech powstań i plebiscytu jedna trzecia jego powierzchni przypadła Polsce. Z przyłączonego obszaru utworzono Autonomiczne Województwo Śląskie, natomiast Zagłębie Dąbrowskie było częścią województwa kieleckiego. Chociaż gospodarcza integracja postępowała, podziały przetrwały. Do dziś Ślązak mieszkańca zza rzeki Brynicy nazwie gorolem, często w znaczeniu pejoratywnym. Z kolei zagłębiok sąsiadów ze Śląska określi mianem hanysów (od niemieckiego imienia Hans, czyli Jan). Warto dodać, że na Śląsku określenie gorol nie oznacza mieszkańca gór, lecz podobnie jak górnik pochodzi od słowa góra oznaczającego dawniej kopalnię.