Leżąca niedaleko Puław Końskowola zdecydowanie rzadziej odwiedzana jest przez turystów, a szkoda, bo ma niezwykle barwną historię. Warto poznać także tutejsze zabytki. Jednym z nich jest miejscowy kościół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i św. Andrzeja Apostoła.
Pierwsza, drewniana świątynia istniała w tym miejscu już w XIV w. Półtora wieku później zastąpił ją jednoprzestrzenny, murowany z kamienia i cegły kościółek fundacji Andrzeja Tęczyńskiego. Budowla spłonęła w 1617 r. Odbudowa trwała 10 lat. W jej efekcie kościół zyskał bryłę bazyliki. Przebudowa dokonana w latach 70. tego samego wieku wg projektu Tylmana z Gamern (nie bez kozery nazywanego „architektem rodu Lubomirskich”) nadała mu cech barokowych. Kolejnej przebudowie poddany został (po spaleniu przez Szwedów) w pierwszej połowie XVIII w., tym razem za sprawą Sieniawskich i Czartoryskich. Efekty tych prac możemy oglądać współcześnie.
Nad głównym wejściem ciekawa XVIII w. rzeźba Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia. We wnętrzu barokowy (drewniany) ołtarz główny i 16 ołtarzy bocznych. Warta uwagi jest siedemnastowieczna kamienna kropielnica oraz ambona z XVIII w. Niezwykle interesujące są kościelne krypty. W jednej z nich pochowany został Franciszek Zabłocki (proboszcz tutejszej parafii i komediopisarz, autor m.in. Fircyka w zalotach)
Krypty kryją także wyjątkowej urody sarkofag z czarnego marmuru ozdobiony postacią pochowanej w nim Zofii z Opalińskich księżnej Lubomirskiej ale największym skarbem końskowolskiej fary wydaje się być nagrobek jej rodziców – Izabeli i Łukasza Opalińskich. Ozdobiono go popularnym w dobie baroku motywem ikonograficznym - rzeźbą wanitatywną przedstawiającą… ciało zmarłego w stanie rozkładu (http://www.konskowola.eu/Vanitas-z-Konskowoli.pdf). Jak mówią fachowcy jest to ”jedyne w Polsce tego typu pełnoplastyczne przedstawienie vanitas z XVII wieku.”
Na terenie dawnego cmentarza przykościelnego zwracają uwagę dwa zachowane nagrobki – poety Dionizego Kniaźnina (schorowanym pod koniec życia Kniaźninem opiekował się ks. Zabłocki) i generała Józefa Orłowskiego. Mur otaczający świątynię z 14 wbudowanymi weń kapliczkami drogi krzyżowej powstał w 1899 r. W ciągu ogrodzenia znajduje się też murowana dzwonnica fundacji księcia Adama Czartoryskiego (1778) spalona w czasie I wojny i odbudowana w 1920 r. Wiszą w niej 3 dzwony.
Warto wiedzieć:
Vanitas (łac. marność) to mówiący o przemijaniu jeden z ważniejszych motywów w sztuce i literaturze barokowej odnoszący się do tekstu ze starotestamentowej Księgi Koheleta „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (Marność nad marnościami i wszystko marność).
Źródło informacji: Fara Końskowolska