Zabytkowy cmentarz rzymskokatolicki Mater Dolorosa (Matka Bolesna) przy ul. Piekarskiej w centrum Bytomia jest uważany za najważniejszą nekropolię miasta i najpiękniejszą w regionie. Jest to stosunkowo młody cmentarz (rok założenia 1868). W jego centralnym punkcie zbudowano w latach 1881-1882 neogotycką kaplicę pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej. Jej fundatorką była mieszkanka Rozbarku (dzielnica Bytomia) Julianna Garus. W krypcie kaplicy spoczywają doczesne szczątki bytomskiego duchowieństwa, m.in. księdza i poety Norberta Bonczyka.
Przy kaplicy znajduje się grobowiec Rodziny Urbańczyków z przepięknym aniołem oraz grób zmarłego w 1874 r. Józefa Szafranka, proboszcza parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Był on jednym z najwybitniejszych śląskich duszpasterzy i polityków nazywany "trybunem ludowym", "czerwonym farorzem", "śląskim Rejtanem". Założył w Bytomiu pierwsze w Europie koło czytelnicze. Zmarł w wyniku obrażeń doznanych podczas upadku z wozu, którym wracał od chorego parafianina. W jego pogrzebie uczestniczyło (jak podają źródła) około 30 tys. ludzi, czyli więcej niż liczył ówczesny Bytom.
Najciekawszym miejscem cmentarza jest aleja przy murze zachodnim, gdzie można podziwiać dziewiętnastowieczne kaplice grobowe i nagrobki znanych bytomskich rodzin. Na uwagę zasługują ciekawe architektonicznie: mauzoleum Ignatza Hakuby, jednego z najsłynniejszych mieszkańców Bytomia, który zasłynął z wspierania nauki ubogiej młodzieży i bibliotek publicznych. Ufundował (nieistniejące już dziś) zoo w parku miejskim; mauzoleum Goetzlerów; kaplica grobowa Rodziny Garusów i Schastoków; grobowce Rodziny Paikertów i Novotnych oraz przepiękne choć nielicznie zachowane rzeźby nagrobne.
Dzięki społecznemu wysiłkowi mieszkańców Bytomia, kwestujących w Dniu Wszystkich Świętych i ludziom dobrej woli zabytkowe perełki małej architektury cmentarnej (do niedawna kompletnie zdewastowane) są systematycznie odnawiane. Cmentarz ten wraz z poszczególnymi grobowcami, nagrobkami, mauzoleami i ogrodzeniem został wpisany na listę zabytków, a głosami internautów i telewidzów we wspólnym plebiscycie został wybrany jako jeden z siedmiu cudów architektury województwa śląskiego. Zapraszam wszystkich w to magiczne miejsce o szczególnej atmosferze, będące powodem do dumy dla wszystkich, którzy przyczynili się do renowacji nagrobków, mauzoleów i grobowców.