Pomorski Wawel
Życie w mieście, tak w średniowieczu jak i dzisiaj, ma swoje zalety, ale latem jest dosyć męczące. Zamożni gdańszczanie uciekali od niego do podmiejskich posiadłości, które ciągnęły się od Oruni na południu po Sopot na północy. Dzisiaj większość dawnych terenów letniskowych jest już mocno zurbanizowana, najwięcej dawnego czaru i spokoju pozostało chyba właśnie w Oliwie, która do początku XIX w. była siedzibą opactwa cystersów.
W zachowanych budynkach poklasztornych mieści się obecnie Gdańskie Seminarium Duchowne, natomiast kościół (najdłuższy w Polsce - 107 m!) od 1925 r. jest katedrą diecezji, a od 1992 r. archidiecezji gdańskiej. Dzięki hojnym darowiznom namiestników i książąt pomorskich oraz miejscowych możnych, dla których Oliwa była pomorskim Wawelem, klasztor był przez wieki jedną z najbogatszych instytucji kościelnych na Pomorzu Gdańskim. Dzięki temu mimo najazdów i zniszczeń jego wnętrze jest nadal wielką skarbnicą sztuki. Wśród licznych ołtarzy, nagrobków i obrazów prawdziwą perłą są rokokowe organy z 2. połowy XVIII w., których bogato rzeźbiony prospekt z ruchomymi figurami należy do najpiękniejszych w Polsce. W jednej z sal klasztornych zachował się stół, na którym w 1660 r. podpisano słynny pokój oliwski kończący potop szwedzki.
Wokół dawnego opactwa rozciąga się wspaniały park ze strzyżonymi szpalerami, klombami, altanami, wodospadem, palmiarnią i ogrodem botanicznym. Przez park przepływa Potok Oliwski, który do XIX w. był jednym z najbardziej pracowitych strumieni na terenie Gdańska. W szczytowym okresie poruszał on jednocześnie 24 młyny, tartaki, kuźnie, folusze i inne zakłady przemysłowe. Dwa z nich funkcjonują do dzisiaj: młyn zbożowy przy ul. Spacerowej (oznaczony dawniej numerem IX), przebudowany na elektryczny i kuźnia wodna przy ul. Bytowskiej (tzw. młyn XIII). Kuźnia została założona w XVI w. i pracowała do 1947 r. Obecnie jest to obiekt muzealny, będący filią Muzeum Techniki w Warszawie. Urządzane są tu pokazy kucia żelaza młotem o wadze 250 kg. W dolinie wokół młyna XXIII (tzw. leśnego) istnieje od 1954 r. ogród zoologiczny, największy i zdecydowanie najładniej położony tego typu obiekt w Polsce.
Na południe od klasztoru, wzdłuż krawędzi wysoczyzny morenowej w kierunku Wrzeszcza (ul. Polanki) rozciągały się najbardziej ekskluzywne posiadłości gdańskich patrycjuszy, których fragmenty przetrwały do dzisiaj. W dworze II (nr 124) mieści się Międzynarodowe Centrum Ekumeniczne prowadzone przez siostry brygidki, które w 1999 r. odwiedził papież Jan Paweł II. W dworze III (nr 122) przebywał w dzieciństwie słynny filozof Artur Schopenhauer, rodowity gdańszczanin. W dworze VII (niezachowany) w 1807 r. zatrzymał się Napoleon. W rezydencji pod numerem 54 mieszka obecnie Lech Wałęsa.