W XVIII w. na wyludnione tereny Puszczy Białej biskupi płoccy sprowadzili kilkaset rodzin Kurpiów z Puszczy Zielonej. Otrzymały one te same prawa i przywileje, jako wolni ludzie byli zobowiązani jedynie do płacenia właścicielom puszczy - biskupom płockim - czynszu. Podobnie jak w Puszczy Zielonej trudnili się bartnictwem, produkcją smoły drzewnej i potażu, wyrębem oraz spławianiem drewna. Uprawiali także niewielkie pola dla zaspokojenia potrzeb własnych gospodarstw.
Przybyli z Puszczy Zielonej Kurpie przenieśli ze sobą wzorce kulturowe. W Puszczy Białej wyrosły charakterystyczne drewniane chaty kurpiowskie z bogato zdobionymi gankami, nadokiennikami i śparogami wieńczącymi szczyty dachów. Słychać było kurpiowską gwarę, w pięknie zdobionych pająkami i wycinankami izbach uwijały się gospodynie, które po przygotowaniu posiłku złożonego z tradycyjnych potraw kurpiowskich i oporządzeniu gospodarstwa w wolnym czasie wytwarzały przepiękne bibułkowe kwiaty lub wyczarowywały wspaniałe hafty na serwetach, obrusach i koszulach.
Z czasem osiedli w Puszczy Białej Kurpie wytworzyli własną kulturę, mającą wprawdzie korzenie w kulturze Kurpiów Zielonych, jednak w wielu dziedzinach odmienną. Niestety, dzisiejsi mieszkańcy Puszczy Białej tylko z rzadka kultywują tradycje swych przodków. Dlatego warto odwiedzić powstałą kilka lat temu izbę muzealną "Kuźnia Kurpiowska" w Pniewie. W ponadstuletnim budynku dawnej szkoły zgromadzono sprzęty, które pozwalają zobaczyć, jak wyglądało niegdyś wnętrze kurpiowskiej chaty w Puszczy Białej. Oprócz mebli są tu m.in. kołowrotek oraz krosna - dawny warsztat pracy kurpiowskich gospodyń. Na podłodze chodniki tkane na krosnach, u sufitu dekoracyjny pająk, misternie wycięte w bibułce firanki, a na ścianach wycinanki i święte obrazy zdobione charakterystycznymi koronami z bibułkowych kwiatów. Stojące w kuchni na zabytkowym kaflowym piecu garnki sprawiają wrażenie, że domostwo żyje i lada moment wróci tu gospodyni, by dokończyć przygotowywanie posiłku dla rodziny.
Gospodynią "Kuźni Kurpiowskiej" jest pani Halina Witkowska, która, by ocalić cenną, lecz odchodzącą do historii kulturę Kurpi Białych, wspólnie z innymi twórcami ludowymi z okolic Pniewa, Leman, Cieńszy i Bartodziej założyła Stowarzyszenie Puszcza Biała - Moja Mała Ojczyzna. W "Kuźni Kurpiowskiej" prowadzone są m.in. lekcje i warsztaty, podczas których można samemu wykonać kwiaty z bibuły, kurpiowską wycinankę czy pisankę charakterystyczną dla regionu Puszczy Białej, zdobioną rdzenie z sitowia i wielobarwną włóczką. W czasie świąt i odpustów, lub po wcześniejszym umówieniu, można tu również uczestniczyć w degustacji potraw kurpiowskich.
Izba muzealna w Pniewie stanowiąca znaczącą atrakcję turystyczną i kulturalną regionu zaprasza od poniedziałku do piątku w godz. 10.00-14.00 oraz w soboty i niedziele w godz. 8.00-10.00. W "Kuźni Kurpiowskiej" można także kupić wspaniałe wyroby rękodzieła ludowego.
Pniewo warto odwiedzić podczas tych świąt kościelnych, którym towarzyszą procesje. Jest to bodaj jedyna parafia w Puszczy Białej, w której gospodynie na te okazje wyciągają z kufrów tradycyjne stroje ludowe ze zdobionymi czerwonym haftem koszulami, by pięknym strojem uświetnić kościelną uroczystość.
"Kuźnia Kurpiowska"
Pniewo 65, tel. 029 741 71 15, 0 691 193 269