Żadna inna budowla w Olsztynie nie była tak kontrowersyjna w powojennej historii miasta jak ten pomnik. Bo jak się czuć, gdy honoruje się pomnikiem kogoś, kto wyzwalając, zniszczył bez powodu 40% miasta i zamordował setki ludzi. Pomnik powstał w 1954 roku, autorem był znany rzeźbiarz Xawery Dunikowski. Pierwotna nazwa to "Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej" i usytuowany był przy ówczesnym pl. Armii Czerwonej. Do budowy posłużono się kamiennymi elementami pochodzącymi z mauzoleum Paula von Hindenburga znajdującego się w Sudwie koło Olsztynka. Dunikowski
Kształt pomnika przypomina niezamknięty łuk triumfalny, na którym umieszczono sceny bitewne z okresu II wojny światowej. W 1989 roku - w okresie zmian ustrojowych - poważnie zastanawiano się nad likwidacją tego monumentu, jednak dzięki staraniom konserwatora zabytków, który jako główny powód podał sławne nazwisko autora, pomnik ocalał.
Zmieniło się otoczenie. Dziś plac nazywa się Placem Xawerego Dunikowskiego. W miejscu wieców patriotycznych obecnie jest tutaj parking. Zdemontowano marmurowe płyty z mauzoleum i zastąpiono je polbrukiem. Jednak nazwa "szubienice" [bo tak od zawsze nazywany był przez mieszkańców] pozostała do dzisiaj.
W roku 2010 z inicjatywy Rady Miasta poddano pomnik gruntownej rewitalizacji.