Pierwsze barcie i bartnicy w Puszczy Zielonej pojawili się już w XV w., ale największy rozkwit tego fachu na Kurpiach nastąpił w XVI/XVII w. W 1630 r. król Zygmunt III Waza nadał bartnikom przywileje zezwalające na uprawę pól przy "borach" bez konieczności płacenia podatków czy świadczenia pańszczyzny. Bartnicy przestali do pracy "dojeżdżać", zaczęli się osiedlać wraz z rodzinami w pobliżu swoich barci. Powstały wówczas pierwsze bractwa bartne. Bartnicy wybierali spośród siebie starostę bartnego i sędziów, którzy czuwali nad przestrzeganiem prawa. Członkiem bractwa bartnego mógł zostać tylko człowiek o nieposzlakowanej opinii, uczciwy i prawy. Być może dlatego od bartników nie wymagano w sądach przysięgi na prawdomówność. Bartnik znaczyło człek prawy.
W 1559 r. starosta ciechanowski i przasnyski Krzysztof Niszczycki spisał pierwsze na ziemiach Polski prawo bartne: "Prawo bartne, bartnikom należące, którzy według niego sprawować się i sądzić mają, jako się niżej opisze". Zgodnie z prawem bartnik był wieczystym dzierżawcą boru - około sześćdziesięciu oznaczonych ciosną (własnym godłem) drzew bartnych. Za kradzież miodu z cudzej barci, zatarcie ciosny, zniszczenie lub podebranie roju groziły bardzo surowe kary - od wypędzenia z puszczy po karę śmierci przez powieszenie. Bartnik mógł sprzedać lub przekazać swój bór w spadku, bartnikami nie mogły być jednak kobiety.
W zamian za możliwość dzienia (zakładania) barci w lasach królewskich oraz zezwolenie na polowanie na niedźwiedzie i kuny, będące zagrożeniem dla barci i rojów, każdy bartnik co roku 29 września - w dniu świętego Michała zobowiązany był złożyć królewskiemu staroście 4 garnce miodu, stożek siana oraz 15 groszy "kunowego". W tym dniu wszyscy bartnicy poszczególnych bractw spotykali się nie tylko "w interesach", ale również, by świetnie się bawić z kompanami i radować owocami swej pracy.
Zmierzch bartnictwa na Kurpiach nastąpił wraz z kolejnymi rozbiorami Polski. Władze pruskie w 1801 r. zniosły prawo bartne, a władze carskie na zajętych przez siebie ziemiach ostatecznie zlikwidowały bartnictwo w 1840 r.