Kościół parafialny pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej jest oddalony ponad kilometr od najsłynniejszej gidelskiej świątyni - Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Gidelskiej , będącej częścią klasztoru oo. Dominikanów.
Kartuzów sprowadziła tutaj w 1646 r. Zuzanna z Przerębskich Oleska, ówczesna właścicielka Gidel (podobno na przekór dominikanom, z którymi była skłócona). Był to trzeci kartuski erem na ziemiach polskich. Braciszkowie od razu wybudowali drewnianą kaplicę. Korzystali z niej do czasu postawienia murowanego kościoła, który istnieje do dziś. Trójnawowa, barokowa świątynia powstała w latach 1751 – 1767. Zakonnikom służyła do 1832 r. Po kasacie kartuzji (z powodu „małej użyteczności publicznej”) i śmierci ostatniego z braci, kościół przekazano miejscowej parafii a pozostałe zabudowania – dzierżawcy dóbr gidelskich.
Z budynków klasztornych – oprócz świątyni - dotrwała do naszych czasów barokowa brama z dwoma bramkami po bokach i dwupiętrowa dzwonnica. Podobnie jak kościół MB Bolesnej, obie wpisane są do rejestru zabytków.
We wnętrzu bogaty, rokokowy wystrój: stiukowy ołtarz główny i boczne, ambona, chrzcielnica z 1615 r. oraz wykonane ręcznie przez kartuskich mnichów piękne, intarsjowane stalle, konfesjonały, tron opata, ławki i drzwi do zakrystii. W ołtarzu głównym polichromowana, stiukowa Pieta (Matka Boża Bolesna) w otoczeniu świętych. Kościół parafialny jest najmłodszą świątynią w Gidlach. Położony przy ul. Kartuskiej, w widłach Warty i Kanału Lodowego, otoczony murem. Nad wodami czuwa ustawiony w przydrożnej kapliczce Jan Nepomucen.
Warto wiedzieć:
Założony w 1081 r. przez Brunona z Kolonii zakon kartuzów uważany jest za zakon o najsurowszej regule. Jest wspólnotą eremitów, z których każdy mieszka w osobnym domku-celi z ogródkiem (całość klasztoru otoczona jest murem). Skupieni są na modlitwie, medytacji i pracy fizycznej. Spotykają się w kaplicy i podczas czterogodzinnego spaceru po obszernym klasztornym podwórcu. Nie używają radia, telewizji ani instrumentów muzycznych podczas mszy. Nie jedzą mięsa. Obecnie istnieje na świecie 19 kartuzji męskich oraz 5 żeńskich (łącznie 370 mnichów i 75 mniszek).
Ciekawostka:
Kartuzje utrzymują się w głównej mierze z produkcji likieru kartuskiego. Przepis na 71% „eliksir długowieczności” pochodzi z 1605 r. a receptura składa się z ponad 130 składników. W połowie XIX w. zaczęto produkować nieco łagodniejszą, 55% wersję zwaną „żółtym kartuzem”. Jej skład pozostaje nadal pilnie strzeżoną tajemnicą kartuzów.