Radomskie Miejsca Pamięci II Wojny Światowej

1 września 1939 r. o świcie wojska niemieckie zaatakowały Polskę. Tego samego dnia samoloty nieprzyjaciela dokonały pierwszych nalotów na Radom. 6 września miasto opuściły wszystkie lokalne urzędy i instytucje. Jednostki niemieckie opanowały Radom 8 września 1939 r. Rozpoczęła się trwająca ponad pięć lat okupacja niemiecka. Przez kilka pierwszych tygodni władzę w mieście sprawowało przedstawicielstwo Wehrmachtu. W październiku 1939 r. na centralnych ziemiach polskich utworzono Generalne Gubernatorstwo, a Radom został stolicą dystryktu.

Ulokowano tu liczne urzędy administracji cywilnej, sądownictwa oraz silne struktury policyjne. Nastąpił okres represji, masowych prześladowań i terroru zmierzającego do biologicznej degradacji narodu polskiego i innych nacji niegermańskich. Niemcy wprowadzili w życie szereg zarządzeń likwidujących życie kulturalne i społeczne Radomia. Zamknięte zostały wszystkie szkoły średnie. W szkołach powszechnych zabroniono nauczania literatury, historii i geografii. Niszczono świadectwa polskości. Wiosną 1940 roku burzone zostało mauzoleum płk Czachowskiego przed kościołem oo. Bernardynów oraz Pomnik Czynu Legionów. Systematycznie wprowadzano niemieckie nazwy ulic.

W centrum (rejon ulic Żeromskiego, Moniuszki i Sienkiewicza) utworzono dzielnicę dla Niemców. Nastąpiły masowe aresztowania. Osadzonych w radomskim więzieniu wysyłano do obozów koncentracyjnych: Auschwitz, Gross-Rosen, Ravensbrück, Majdanka i innych. Zaczęto dokonywać pojedynczych i zbiorowych egzekucji – pierwsza odbyła się już w październiku 1939 r. Tragicznie przedstawiał się los radomskich Żydów, których mordowano na miejscu lub deportowano do obozów zagłady. Znaczna część mieszkańców Radomia podjęła walkę poprzez udział w opiece społecznej lub pracę w cywilnym i wojskowym ruchu oporu. Polski Komitet Opiekuńczy organizował pomoc dla najuboższych. Nauczyciele prowadzili tzw. tajne komplety. Związek Harcerstwa Polskiego działał pod kryptonimem „Szare Szeregi”.

Radom był także silnym ośrodkiem podziemia wojskowego. Działały tutaj między innymi: Radomska Organizacja Bojowa, Służba Zwycięstwu Polski, Polska Niepodległa, a od 1940 r. Związek Walki Zbrojnej przekształcony później w Armię Krajową. Istniały również podziemne struktury Batalionów Chłopskich, Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowych Sił Zbrojnych oraz okręg radomski Gwardii Ludowej przekształconej następnie w Armię Ludową. Wielu miejscowych konspiratorów zasiliło szeregi oddziałów partyzanckich. Na terenie Radomia przeprowadzane były akcje sabotażowe i dywersyjne. Tragiczny dla Radomia i jego mieszkańców okres okupacji hitlerowskiej zakończył się w nocy z 15 na 16 stycznia 1945 roku, po wyparciu oddziałów niemieckich przez Armię Czerwoną.